Door de extramuralisering van de gezondheidszorg wordt steeds meer verpleegkundige zorg verleend buiten de instellingen. Ondanks deze ontwikkeling heeft ongeveer tachtig procent van de studenten hbo-verpleegkunde een voorkeur voor het ziekenhuis, wat bijdraagt aan de tekorten op de arbeidsmarkt in de wijk. Uit een door de auteurs uitgevoerd groot surveyonderzoek naar beelden over wijkverpleegkunde en werkveldvoorkeuren van eerstejaars-hbo-v-studenten, eerder gepubliceerd in OenG 3-2018, bleek dat studenten de uitdagingen die verpleegkunde in de wijk biedt onderschatten. Met deze informatie ontwikkelde de opleiding verpleegkunde van de Hogeschool van Amsterdam een integrale aanpak om misconcepties over wijkverpleegkunde tegen te gaan, in de hoop de beeldvorming positiever te maken. Dit artikel beschrijft de vormgeving van het curriculum-herontwerp en het effect dat dit heeft op de beeldvorming en stagevoorkeuren van de studenten die in 2018 op dit onderwijs afstudeerden.
MULTIFILE
Probleemstelling. De extramuralisering van de gezondheidszorg leidt tot meer patiënten thuis met complexe zorgvragen, die veelal zorg krijgen van verpleegkundigen. Er is echter een tekort aan hbo-wijkverpleegkundigen, dat naar verwachting zal groeien tot 3000 in 2019 (1). De aanwas in dit werkveld stagneert mede doordat veel hbo-verpleegkundestudenten zich tijdens hun opleiding op het algemeen ziekenhuis oriënteren. De positieve beeldvorming over het ziekenhuis wordt door opleidingen vaak bevestigd doordat het curriculum sterk op ziekenhuiszorg gericht is. Mogelijk is er daarnaast sprake van een belemmerende beeldvorming over wijkverpleegkunde. Om inzicht te verkrijgen over hoe curriculum-herontwerp effectief kan zijn in het bevorderen van een positieve beeldvorming over dit werkveld werd een literatuurstudie uitgevoerd vanuit de vraagstelling: ‘Hoe is de beeldvorming van studenten verpleegkunde over werkvelden in de gezondheidszorg, en welke factoren zijn hierop van invloed?’Methode. Systematisch literatuuronderzoek in databases ERIC, PsycInfo, MEDLINE en CINAHL in maart-augustus 2014. Artikelselectie vond plaats op basis van in-en exclusiecriteria en een kwaliteitsassessment (Creswell, 2008). Geïncludeerd werd kwalitatief en kwantitatief onderzoek van na 2004; exclusie betrof onderzoek bij studenten van andere gezondheidszorgberoepen en masterstudenten. De informatie werd geordend op basis van theoretische thema’s. Een flowchart en samenvattende tabel met informatie over ieder artikel werd toegevoegd.Resultaten. De zoekstrategie leverde 522 artikelen op; 39 artikelen werden geïncludeerd. ‘Medisch georiënteerde’ verpleegkunde met verpleegtechnische handelingen is populair, terwijl zorg aan chronisch zieken, psychiatrische patiënten en ouderen minder belangstelling kent. De ziekenhuisomgeving wordt als uitdagend en interessant beschouwd door de dynamiek en het gebruik van complexe technologieën, een beeld dat wordt bevestigd door de media. De wijkverpleegkunde kent negatieve en positieve connotaties. Enerzijds wordt dit als een beroep gezien met laag-complexe zorg aan (meestal) oudere patiënten, in de belastende combinatie van solistisch werken, veel verantwoordelijkheid en een hoge werkdruk. In het positieve beeld is de wijkverpleegkundige een echte generalist door de rol van ‘manusje-van-alles’ bij het hanteren van (combinaties van) somatische, psychiatrische en sociale zorgvragen. Zorgverlening in de eigen woning kent een negatief beeld door het gebrek aan controle over ergonomische en hygiënische werkomstandigheden. Het wordt echter ook gezien als een sfeerverhogend element in het meer persoonlijke karakter dat deze zorg kenmerkt. Discussie. Beelden van studenten over werkvelden in de gezondheidszorg worden mede bepaald door stereotyperingen en misconcepties. Studenten zoeken uitdaging bij zorgverlening in het ziekenhuis vanwege de expliciete complexiteit. Immers, verpleegtechnisch handelen is concreet waarneembaar, en wordt gezien als ‘echte verpleegkunde’. Het type complexiteit van wijkverpleegkundige zorg is met weinig kennis over dit werkveld moeilijker herkenbaar, iets wat ook voor studenten geldt. Dit gegeven biedt kansen voor opleiders tot beïnvloeding van de beeldvorming met curriculum-herontwerp.
Onderwijs kan worden gezien als een belangrijk middel om ‘de levens van anderen te verbeteren’ , en verpleegkundige curricula zijn, op grond van mondiale ontwikkelingen, dan ook gericht op een steeds ouder wordende populatie. Het percentage mensen ouder dan 60 neemt wereldwijd toe van 9,2% in 1990 tot een verwachte 21,1% in 2050, waarbij steeds vaker sprake is van chronische ziekten en multimorbiditeit.
