Met het veranderen van het klimaat worden de zomers droger en neemt de kans op piekbuien toe. Hoe zijn beekdalen tegen droogte dan wel wateroverlast te beschermen? Voor het stroomgebied van de Aa of Weerijs is een klimaatrobuuste en toekomstbestendige inrichting opgesteld, waarmee de impact van verdroging en waterschade is te verminderen. In deze visie is het natuurlijke bodem-watersysteem van 1850 als uitgangspunt genomen voor een klimaatrobuust landschap. Het streven is dat bodem, water, landbouw en natuur één functionerend geheel vormen. Dit heeft gevolgen voor de natuur en het landbouwkundig grondgebruik.
MULTIFILE
Inaugurele rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van lector aan Hogeschool van Hall Larenstein, 16 juni 2023. Rivieren en beken zijn een gemeenschappelijk, gedeeld goed (in het Engels: common property). De grote rivieren stonden via transport van sediment aan de oorsprong van ons Deltaland en zijn een manifestatie van een belangrijk gedeeld proces: de waterkringloop (Fig. 1). De biogeochemische processen binnen diehydrologische kringloop zorgen voor ons belangrijkste gemeenschappelijk goed: zoet water. Oppervlaktewater – zoals zeewater – verdampt, en wordt door de wind in de vorm van wolken landinwaarts gebracht. Daar valthet als neerslag en zakt in de aarde, wordt gebruikt door planten, verdampt of stroomt vanuit een groter of kleiner stroomgebied via beken en rivieren terug naar zee. Het is daarbij van levensbelang voor ons allen: mensen, dieren en planten. Wij gebruiken rivieren en beken voor ons drinkwater, omvoedsel te verzamelen, als transportader, als riool, als natuurlijke hulpbron inagrarische en industriële productie, voor energieproductie (zowel waterkracht als koeling), als aantrekkelijke woonplaats en voor recreatie. Maar ook wilde dieren en planten gebruiken het als drinkwater,transportader, om voedsel te verzamelen en als leefomgeving. Daarnaast genieten we van de schoonheid van rivieren en beken en biedt het onsinspiratie. Een goed beheer van (het stroomgebied van) beken en rivieren is daarom een gemeenschappelijk belang, waarbij het cruciaal is om de draagkracht van onze watersystemen te kennen en ze niet te overschrijden. Soms moeten we daarvoor terug of verder kijken: naar hoe het vroegerwas, hoe onze buren het doen, of hoe het zou kunnen. In deze rede wordt geschetst hoe er met natuur-gebaseerd rivierbeheer op zoek wordt gegaan naar grote gemene delers: maatregelen waar velen baat bij hebben en waar de belangen ook samenvallen, terwijl we binnen de systeemgrenzen blijven en de draagkracht niet wordt overschreden.
MULTIFILE
Dit project is een haalbaarheidsstudie naar de benodigde eigenschappen van een flood early warning system in het stroomgebied van de Rode Rivier in noordwest Vietnam. In het project wordt zowel de gebiedskennis verzameld als een lokaal netwerk gevormd, zodanig dat een smart sensor system voor waterbeheer ingericht kan worden dat de lokale bevolking in staat stelt om tijdig te anticiperen op plotselinge overstromingen. Door extreme weersituaties die zich regelmatiger voor zullen doen zullen de effecten van overstromingen verergeren. Met name vanwege het zeer korte tijdsbestek waarbinnen overstromingen op kunnen treden, is het voor de bevolking noodzakelijk om zelfstandig hierop te kunnen anticiperen. Door de effecten van klimaatverandering en grootschalige ontbossing is het risico op overstromingen in de gehele regio sterk toegenomen. Daarom zal ook gekeken worden naar de mogelijkheden van opschaling van voornoemd systeem. In dit project wordt ook de basis gelegd voor een nieuw samenwerkingsverband tussen het HAN/VHL lectoraat Sustainable River Management, Eijkelkamp Soil & Water, Prins Land, Water & Food Consult en het World Agroforestry Centre (ICRAF). Deze partners hebben de gedeelde ambitie om een pilot project te realiseren voor een early warning systeem, waarmee op basis van real-time empirische data over neerslag en rivierafvoer automatisch een waarschuwingssignaal naar mobiele telefoons in een bepaald gebied gegenereerd kan worden, zodat de bevolking tijdig maatregelen kan nemen voor evacuatie en/of om ernstige schade te beperken bij verhoogd risico op zogenaamde 'flash floods'. Deze ambitie zal gezamenlijk uitgewerkt worden in een voorstel voor een pilotproject onder bijv. de Partners voor Water regeling.
ln dit project wordt in de context van het Living Lab Upper Citarum een haalbaarheidsstudie uitgevoerd voor de realisatie van een zgn. baggerfabriek@ in Bandung, lndonesië. Een baggerfabriek@ bestaat uit een (deel-) stroomgebied van een rivier waaruit op natuurvriendelijke wijze sediment gewonnen kan worden voor toepassing in bijv. de bouw- en/of waterbouwsector. Bandung is gelegen in het bovenste gedeelte van het stroomgebied van de Citarum rivier op West-Java. De rivier is zwaar verontreinigd en treedt regelmatig buiten zijn oevers, Bovendien is in de periode 2000-2009 circa 86% van het regenwoud in het bovenstroomse gebied verloren gegaan, hetgeen leidt tot ernstige erosie. Frequent baggeren is noodzakelijk in het verstedelijkte gebied om de afvoercapaciteit van de rivier in stand te houden en de kans op overstromingen te reduceren. Tegelijkertijd is er vanwege de snelle verstedelijking in het gebied een grote vraag naar grondstoffen voor de bouw van (droge en natte) infrastructuur en woningen. De vrijgekomen baggerspecie wordt nu op de oevers gestort en is daarmee vrij toegankelijk en beschikbaar voor de lokale bevolking/ondernemers. Dit betekent enerzijds dat (vooral kleine) ondernemers in het gebied toegang hebben tot goedkope grond/bouwmateriaal. Anderzijds levert dit risico's op voor de volksgezondheid: bijv. door directe blootstelling aan verontreinigd bouwmateriaal en indirect door het verbouwen van gewassen op de oevers waardoor verontreiniging mogelijk in de voedselketen terechtkomt. Om op effectieve en verantwoordelijke wijze om te kunnen gaan met baggerspecie, wordt in dit project een systeemanalyse uitgevoerd voor erosie, sedimenttransport en aanzanding in het stroomgebied. Daarnaast wordt een analyse gemaakt van de waardeketen van sediment als bouwmateriaal. Ten slotte, worden de bevindingen uit beide analyses gecombineerd in een specifieke locatie waar veel gebaggerd wordt om de haalbaarheid van een baggerfabriek@ in Bandung op hoofdlijnen vast te stellen. Dit project heeft als doelstelling om de haalbaarheid van een Baggerfabriek@ in Bandung te bepalen. Hierbij ligt de focus op de vraag en aanbod van sediment en de gerelateerde waardeketen en zal niet worden ingegaan op lokale factoren die van invloed zijn op de realisatie en exploitatie van een Baggerfabriek@, zoals wet- en regelgeving en grondverwerving. Het betreft dus een haalbaarheidsstudie op hoofdlijnen in plaats van een volledige haalbaarheidsstudie. Het is de bedoeling om hiermee een eerste stap te zetten voor een pilotproject in het kader van Living Lab Upper Citarum.
