Nederlandse laagveengebieden vormen voor het habitattype overgangs- en trilvenen een zwaartepunt in Noordwest-Europa. In veel van deze gebieden wordt een negatieve trend van verzuring, verdroging en vermesting waargenomen. Hoe deze systemen precies functioneren en welke bijdrage een verhoogde atmosferische stikstofdepositie heeft op de vegetatiesuccessie in kraggenverlandingen, is echter onbekend. In een OBN-onderzoek zijn 110 locaties met overgangs- en trilvenen in 21 Nederlandse laagvenen bemonsterd voor standplaatsfactoren en vegetatiesamenstelling.
MULTIFILE
Artikel over de stikstofcrisis, waarin onder andere de Nederlandse bijdrage aan stikstofdepositie, de gevolgen en het belang van het vinden van een oplossing aan de orde komt.
MULTIFILE
De toekomst van de zeevaart ziet er volgens Martien Visser zonnig uit. “We hebben weliswaar de ambitie minder afhankelijk te worden van landen van buiten Europa, maar in de praktijk komt daar niets van terecht. We willen zelfs geen datacenters. Extra belangrijk dus te werken aan een CO2-vrije internationale scheepvaart”, stelt hij.
LINK
Nederland heeft de komende jaren te maken met grote uitdagingen op het gebied van landbouw, water en voedsel. Onder andere de biodiversiteit staat enorm onder druk en een veranderd duurzaam voedselproductiesysteem moet het tij gaan keren. Maar dan moeten we ook goed kunnen meten wat de veranderingen opleveren zodat we ook kunnen bijsturen als maatregelen niet het gewenste effect hebben. In het kader van nationale en Europese wetgeving vindt al veel monitoring plaats van biodiversiteit. Met name de aantalsontwikkelingen van flora en fauna en de veranderingen in vegetatie in natuurgebieden. Echter, zogenaamde effectmonitoring waarbij de effecten van ingrepen op biodiversiteit worden gemonitord vindt vaak veel minder plaats. Dit kan bijvoorbeeld gaan om effecten van exoten bestrijding of effecten van bepaalde beheermaatregelen (bijvoorbeeld plaggen) om de negatieve impact van stikstofdepositie te verkleinen. Dit komt deels door geldgebrek maar ook doordat snelle, precieze monitoringstools (nog) niet voorhanden zijn. In dit project willen we met behulp van automatische beeldherkenning (op basis van kunstmatige intelligentie en zogenaamde deep learning modellen) luchtopnames van natuurgebieden analyseren. De luchtopnames worden gemaakt met zogenaamde multi-spectrale camera’s die aan drones bevestigd zijn. Door deze camera’s kunnen tot op een halve centimeter nauwkeurig foto’s worden gemaakt. Met behulp van automatische beeldherkenning van dergelijke nauwkeurige foto’s kan effectmonitoring veel beter worden uitgevoerd. We richten ons daarbij met name op het in kaart brengen van vergrassing door stikstofdepositie en het meten van effecten van exotenbestrijding.
Projecties laten zien dat de wereldbevolking groeit naar 10 miljard mensen in 2050. De vraag naar eiwitrijk voedsel zal daardoor aanzienlijk toenemen. Nog meer dierlijke eiwitten (vlees en zuivel) en eiwitten uit soja zullen leiden tot verdere ontbossing, klimaatverandering, stikstofdepositie en verlies aan biodiversiteit.Zeewier is één van de grootste eiwitbronnen op aarde. Zeewier groeit in zout water en heeft enkel licht, CO2 en nutriënten nodig en genereert zuurstof. Zeewier is daarmee een duurzame bron voor de productie van eiwitten en biologische grondstoffen, zonder gebruik te maken van zoet water. Om aan de groeiende vraag naar plantaardige eiwitten te voldoen is een groeiend aantal zeewier initiatieven gestart, voornamelijk op open zee. Zeewierteelt op zee kent echter vele uitdagingen in verband met slecht controleerbare omstandigheden. Tegelijkertijd zijn er op de wereld steeds meer plekken die vanwege klimaatverandering te maken krijgen met verzilting van landbouwgrond. Daarom worden er ook initiatieven gestart voor zeewierproductie op land. Daar kunnen condities beter gecontroleerd worden en is er een kleinere kans op vervuiling. Seaweedland ontwikkelt hiervoor een innovatieve tanktechnologie. De cultivatietank tank zal worden geplaatst in een kas en gevuld met grondwater. Door gebruik van de kas en de ledverlichting zal de groeisnelheid toenemen en het groeiseizoen worden verlengd. Daarnaast zal extra koolstofdioxide worden toegevoegd aan het proceswater, wat leidt tot extra groei van het zeewier en verlaging van de pH. Het zeewier heeft daardoor een hoge kwaliteit en zal meer waarde vertegenwoordigen voor ketenpartners.Economisch perspectiefEén commerciële cultivatiefaciliteit zal bestaan uit 20 tanks en beslaat circa 1,3 ha ongeveer. Hier kan 270 ton zeewier per jaar worden geproduceerd. De geschatte jaaropbrengst uitverkoop ligt rond de 1,3 miljoen euro. Maar in Sexbierum is ruimte om verder op te schalen. Drie jaar na het einde van het project is de doelstelling om de productiecapaciteit te verdubbelen. Als dat lukt loopt de omzet op tot 2,7 miljoen euro per jaar. De omzet komt ten goede aan mkb’ers in Noord-Nederland.Duurzame ontwikkeling en maatschappelijk-sociale impactNoord-Nederland heeft te maken met verzilting van bodems en landbouwgronden. Agrariërs merken dat door de toename van zoutgehalte in het beregeningswater of in de wortelzone. Dat leidt tot schade aan gewassen. Zeewier is een gewas dat zoute condities nodig heeft om te kunnen groeien, is zeer goed geschikt voor humane en dierlijke consumptie en kan daarom bijdragen aan een klimaatbestendig landelijk Noord-Nederland.Naast bestaande kassen wordt er in het project ook gebruikgemaakt van beschikbare regionale kennis bij de lectoraten Transitie Bioeconomie (Hanzehogeschool Groningen) en Eiwittransitie (Hogeschool Van Hall Larenstein). De betrokken kennisinstellingen hebben kennis van eiwitten-extractie uit zeewier en toepassing van zeewier in producten voor humane consumptie.Kennis en ervaringen uit dit project worden gedeeld met de onderwijsafdelingen van de kennisinstellingen door het aanbieden van stageplaatsen en -begeleiding. Daarnaast wordt er samen met de onderwijsinstellingen gewerkt aan invulling van het onderwijscurriculum (door een werk-leeromgeving te creëren voor leerlingen en docenten), zodat onderwijsvernieuwing (aanpassingen, verbetering en/of uitbreiding van het onderwijsaanbod) kan ontstaan. Seaweedland is daarnaast lid van het kennisnetwerk Vereniging Circulair Fryslân waar op regelmatige basis kennis uitgewisseld kan en zal worden. Naast de productie van zeewier bespaart het proces zoet water (tot 1 miljoen m3) en tot 256.000 ton CO2 per jaar ten opzichte van dierlijke eiwitten.
De vitaliteit van de Nederlandse bossen staat onder druk door klimaatverandering, stikstofdepositie, versnippering, verzuring, vermesting en verdroging. Een van de instrumenten om daarmee om te gaan is de Gereedschapskist Klimaatslim Bosbeheer. Dit project heeft ten doel om een aanvulling te geven op de gereedschapskist, waarbij de bestaande gereedschapskist getoetst wordt aan bruikbaarheid voor het werkveld en op volledigheid. Volledigheid wordt afgemeten aan de definitie van vitaliteit die gehanteerd wordt, waarbij bodem, functionele soortgroepen, water, klimaat, vraat, plagen, boomsoorten, herkomsten, en bosstructuur een rol spelen. Deze definitie is ook uitgangspunt geweest voor het formuleren van werkpakketten die via evaluatie van bestaande projecten en het implementeren van deze kennis in een aantal casussen werken aan deeloplossingen (eerste vier werkpakketten) en de integrale afweging daarvan en verspreiding van de opgedane kennis (werkpakket 5). Met de uitkomsten van dit project krijgen beheerders en MKB-ondernemingen een verbeterd instrument om integraal, nu en in de toekomst, de vitaliteit van bossen te kunnen verbeteren en te monitoren. Het project geeft een impuls aan het ontwikkelen van praktijkgericht onderzoek bij de vier groene hogescholen (HAOs) en het doorvertalen daarvan naar het onderwijs. Het project zal tevens een opstapje zijn voor het doorzetten van de inzet van hogescholen in de casussen en leerboswachterijen.
