Verslag van een verkennende studie naar de grenzen van stedelijk burgerschap in de Nederlandse participatiesamenleving
Er is een nieuw hoera-begrip in beleidsland, te weten actief burgerschap. Het begrip is bezig een steile klim aan populariteit te maken en duikt na jarenlange afwezigheid terug in steeds meer beleidsstukken, nieuwsmedia en onderzoeksrapporten op. Het is het nieuwste medicijn om maatschappelijke uitdagingen te lijf te gaan. In internationale context gaat het dan om citizenship , in Nederlandstalig gebied om burgerschap, eigen verantwoordelijkheid of normen en waarden. Actief burgerschap is evenwel geen nieuwe uitvinding, maar duikt met enige regelmaat op in het denken over publieke dienstverlening. Bovendien leidt het frequente gebruik van de term niet automatisch tot duidelijkheid over wat er precies mee bedoeld wordt, noch tot een consensus over de wenselijkheid er een aangrijpingspunt voor beleid in te vinden. Er is sprake is sterke taalvervuiling en enige milieuzorg is dringend nodig. Nu de bandbreedte van lokaal beleid sterk toeneemt, is een consensus over inhoud en relevantie van burgerschap wenselijk. Deze publicatie vouwt het begrip actief burgerschap open en belicht de verschillende dimensies en aanknopingspunten voor beleid, met name het grotestedenbeleid in Eindhoven.
De rol van een participatieve ruimte in de ontwikkeling van burgerschap In toenemende mate is in beleid en onderzoek aandacht voor de ontwikkeling van burgerschap, gestimuleerd door de transitie naar een participatiesamenleving. In dit artikel richten we ons specifiek op burgers in de maatschappelijke opvang en geestelijke gezondheidszorg, wiens burgerschap vaak onderontwikkeld is. Pols (2016) pleit voor het inrichten van fysieke ruimten tussen thuis en werk in waar mensen in een kwetsbare positie kunnen werken aan de ontwikkeling van burgerschap, een participatieve ruimte. In dit artikel reflecteren we op de invloed die een participatieve ruimte kan hebben op de ontwikkeling van individueel en democratisch burgerschap, naast het vaker beschreven relationeel burgerschap. Specifiek beschrijven we karakteristieken van een participatieve ruimte die invloed hebben op ontwikkeling van burgerschap. Naast theoretische inzichten gebruiken we empirische data uit een meerjarig participatief onderzoek naar Je Eigen Stek (JES), een zelfbeheerde maatschappelijke opvang voorziening.JES als participatieve ruimte draagt bij aan de ontwikkeling van individueel, relationeel en democratisch burgerschap, al is dat niet voor alle deelnemers in gelijke mate het geval. Participatieve ruimte als concept helpt dat inzichtelijk te maken. De verschillende vormen van burgerschap kunnen elkaar versterken en beperken. Onze analyse brengt een aantal elementen naar voren hoe een participatieve ruimte invloed heeft op ontwikkeling van de verschillende vormen van burgerschap. We vonden ook specifieke aanwijzingen voor het belang van fysieke aspecten van participatieve ruimte in relatie tot de ontwikkeling van burgerschap.Burgers in de maatschappelijke opvang kunnen burgerschap ontwikkelen, mits adequaat gefaciliteerd in een participatieve ruimte. Daarvoor is het belangrijk zowel in onderzoek als praktijk te kijken naar de kwaliteit van een participatieve ruimte.
