In deze adviestekst heeft het Algemeen Secretariaat van de Taalunie de uitdagingen in kaart gebracht die gepaard gaan met de doorstroom van nieuwkomersleerlingen naar het vervolgonderwijs. Er worden zes aanbevelingen gedaan voor een kwalitatieve doorstroom en verdere begeleiding van nieuwkomersleerlingen. De tekst kwam tot stand in samenwerking met een groep van Vlaamse en Nederlandse experts en werd gevoed door ervaringen uit diverse schoolbezoeken en interviews in Nederland en Vlaanderen.
Case report. Dossiernummer 405-17-720 In deze studie onderzochten we de opzet en inhoud van professionalisering van leraren in basis- en voortgezet onderwijs aan nieuwkomers-kinderen in Zweden en Vlaanderen. Dit deden we tegen de achtergrond van zorgen in Nederland rond de kwaliteit van onderwijs aan deze doelgroep. Opleiding en van leraren maakt deel uit van deze bredere problematiek. De centrale onderzoeksvraag was: Hoe wordt in Zweden en Vlaanderen vorm en inhoud gegeven aan de professionalisering van leraren die onderwijs verzorgen aan nieuwkomers, en welke aanknopingspunten biedt dit voor Nederland? Om niet alleen de opzet van professionalisering op hoofdlijnen, maar ook de inhoud aandacht te kunnen geven, werden drie inhoudelijke professionaliseringsthema’s nader onder de loep genomen waarop vanuit de discussies rond 'Ruimte voor nieuwe talenten' (Schrijfgroep LPTN, 2017) een duidelijke scholingsbehoefte in het veld bestond: (1) de intake van nieuwkomers; (2) de verhouding tussen onderwijs in de tweede taal en de positie van moedertalen; (3) de methodiek van tweede-taalonderwijs. Het onderzoek werd uitgevoerd via een combinatie van deskresearch, interviews met sleutelpersonen uit beleid, professionalisering en wetenschap, en praktijkbezoeken. Het analysekader, tussentijdse bevindingen en eindresultaten zijn op drie momenten voorgelegd aan Nederlandse referenten die een rol spelen bij beleid, professionalisering, praktijk en wetenschap, om de betekenis voor Nederland gezamenlijk met betrokkenen te kunnen duiden.
Nieuwkomerskinderen worden zelden betrokken bij het vormgeven van hun onderwijs, ook niet als het over zaken gaat die voor henzelf van belang zijn, zoals het inzetten van hun thuistaal bij het leren. Deze handreiking is gebaseerd op gesprekken met drie Syrische kinderen in het primair nieuwkomersonderwijs en observaties van hun gedrag tijdens formeel leren in de klas en informeel leren bij een museumbezoek. De gesprekken en observaties zijn (uit)gevoerd door een onderzoeker van Syrische afkomst en tevens de eerste auteur van deze handreiking. Ze kent de cultuur en taal van de kinderen door en door, en gebruikte deze kennis in haar interpretaties. De gesprekken over de thuistaal zijn dan ook in de thuistaal gevoerd. Wij presenteren deze handreiking als een denkkader om jou als onderwijsprofessional te helpen reflecteren op je eigen praktijk en om je inzicht te geven in normen, waarden en gedragscodes uit verschillende culturen. Hiermee hopen wij bij te dragen aan het verminderen en voorkomen van misverstanden tussen leerkrachten en ouders, én tussen leerkrachten en leerlingen. Tot slot presenteren wij suggesties van de participerende nieuwkomerskinderen over het gebruik van de thuistaal in het Nederlandse onderwijs.
LINK
Drie prangende maatschappelijke vraagstukken worden in dit project geadresseerd: de toename van nieuwkomerskinderen, een groeiend tekort van docenten en handelingsverlegenheid bij zittende leraren. Er wordt geëxperimenteerd met onderwijspraktijken waarin volwassen nieuwkomers met een onderwijsbevoegdheid uit het land van herkomst in de rol van meertalige onderwijsassistent ondersteuning bieden aan nieuwkomerskinderen met gebruikmaking van de taal/talen die zij delen. Het gebruik van een gedeelde (thuis)taal, maakt de rol van broker (bruggenbouwer) mogelijk. Doel Met het project wordt ingezet op onbenut potentieel – van zowel volwassen nieuwkomers als nieuwkomerskinderen. Het doel van dit kleinschalige project is het versterken van de instroom en structurele inbedding van onderwijsprofessionals in het voortgezet onderwijs (eerste opvang) in Overvecht, Utrecht. Met als doel beter onderwijs te realiseren voor de nieuwkomersleerlingen van nieuwkomersschool Ithaka ISK en de huidige docenten te ontlasten, en daarmee te behouden voor het onderwijs. Resultaten Realiseren van duurzame meertalige onderwijspraktijken bij Ithaka ISK waarbij het potentieel van leerlingen met een vluchtelingenachtergrond (beter) zichtbaar gemaakt wordt; deze leerlingen meer inclusie zullen ervaren; en een verbetering van nieuwkomersonderwijs tot stand komt; Inzichten in hoe meertalige onderwijspraktijken vorm kunnen krijgen, en wat daarbij de kansen en uitdagingen zijn die de meertalige onderwijsassistenten, opleiders en docenten ervaren; Meertalige statushouders kunnen zelfstandig functioneren als onderwijsassistenten binnen Ithaka ISK, hebben zich breed georiënteerd op het onderwijsassistentschap, en zijn na afloop van het project inzetbaar zijn als onderwijsassistent (of docent) op Ithaka ISK of op een reguliere school; Een breder plan ontwikkelen dat in heel Utrecht kan worden uitgevoerd, waarbij meerdere scholen (primair onderwijs, voortgezet onderwijs) en het mbo betrokken kunnen worden. Looptijd 01 september 2023 - 31 augustus 2025 Aanpak Het project bestaat uit drie verschillende lijnen die deels overlappen: 1) Werving, scholing en begeleiding van meertalige onderwijsassistenten en de professionalisering van betrokken docenten 2) Ontwikkelen en evalueren van meertalige onderwijspraktijken in co-design met meertalige onderwijsassistenten 3) Opzetten van een klankbordgroep waarin wordt afgestemd met een bredere kring van experts en betrokkenen en waarin wordt toegewerkt naar een vervolgproject. Impact voor het onderwijs Door middel van dit project wordt ingezet op nu nog onbenut potentieel van zowel volwassen nieuwkomers als nieuwkomerskinderen in het onderwijs. Het project draagt bij aan inzicht in hoe meertalige onderwijspraktijken ontworpen en uitgevoerd kunnen worden op zo’n manier dat het bijdraagt aan beter onderwijs voor de nieuwkomers leerlingen. Daarnaast draagt het project direct bij aan het verminderen van het lerarentekort in Utrecht.
