Op het evenement Meedoen Geld(t)?, in 2016 georganiseerd door het lectoraat Financial Inclusion and New Entrepreneurship (FINE) van De Haagse Hogeschool, is een boekje uitgedeeld met een algemeen overzicht van een aantal (nieuwe) vormen van financiering voor het midden- en kleinbedrijf en zelfstandigen in Nederland. De deelnemers stelden het op prijs om een breder overzicht te krijgen van de diverse – bestaande en opkomende – vormen van formele en informele maar ook alternatieve en nieuwe vormen van financiering voor het MKB, of voor de zelfstandige zonder of met personeel (ZZP/ ZMP) , en nietgeregistreerde ondernemende mensen. Studenten hebben regelmatig laten blijken dat zij zich willen oriënteren op de nieuwe, alternatieve vormen van financiering en de implicaties daarvan op bedrijven. Dit overzicht geeft hen maar ook docenten én (startende) ondernemers informatie over het bestaan, de mogelijkheden en werkwijze van verschillende bestaande en opkomende financieringsinstrumenten en spelers in de markt. Deze handleiding stelt de student in staat zich een beeld te vormen van de diverse financieringsmogelijkheden voor het MKB of voor de ZZP’er of ZMP’er. Kennis nemen van de verschillende vormen is de eerste stap naar het ontwikkelen van een systeem waarin de MKB’er of ZZP’er/ ZMP’er de juiste mix van financiering kan verkrijgen. Als de student later misschien zelf aan de slag wil gaan in een onderneming, heeft hij of zij baat bij een bredere kijk op financieringsmogelijkheden. En als de student komt te werken bij financiële dienstverleners of adviesbureaus is het belangrijk dat hij of zij goed in staat is om samenwerking met anderen te zoeken. Op die manier kunnen ondernemers de juiste mix van financiële diensten ontvangen. Het boek is mede gebaseerd op ons onderzoek in 2017 naar de ontwikkelingen bij de bestaande banken in Nederland, geleid door Richard van der Linde. Ook is dankbaar gebruikgemaakt van de uitkomsten van deelonderzoeken die zijn uitgevoerd door studenten aan de HHs over de geschiedenis van banken in Nederland (Fabian van Hagen) en hun dienstverlening (Zulikha Hesam).
De financiële dienstverlening voor mkb-bedrijven is de afgelopen jaren fundamenteel veranderd met de komst van non-bancaire financiers. Naast de traditionele bank zijn crowdfunding, leasing, factoring en andere verstrekkers van vreemd en eigen vermogen belangrijke financiers van het mkb geworden. De markt voor non-bancaire financiering wordt, in tegenstelling tot de bancaire markt, niet strikt gereguleerd. Dit heeft enerzijds bijgedragen aan de groei van de sector en het bijbehorende diverse aanbod. Anderzijds blijkt dat kleine ondernemers en hun adviseurs niet voldoende bekend zijn met al deze verschillende vormen van alternatieve financiering. Dit leidt tot een informatie-asymmetrie die de verdere groei van de non-bancaire mkb-financieringsmarkt belemmerd. Minimale kwaliteitseisen voor aanbieders van non-bancaire producten kunnen deze informatie-asymmetrie reduceren en non-bancaire financiers helpen bij het verwerven van een legitieme marktpositie
De rol van advies in mkb-financiering is cruciaal, omdat twee van de drie ondernemers gebruik maakt van extern financieel advies (Van der Veen, Van Teeffelen, Ibrahimovic en Lentz, 2015). Hoe goed zijn adviseurs op de hoogte van nieuwe financieringsvormen en het combineren daarvan? Vier typen financieel adviseurs zijn met elkaar vergeleken: bankiers, accountants, MKB Kredietcoaches en onafhankelijke financieringsadviseurs. Elk van de vier steekproeven betreft adviseurs die relatieve voorlopers zijn in hun beroepsgroep bij mkb-financiering. Het onderzoek is onder een beperkte groep van 166 respondenten uitgevoerd. De uitkomsten bieden een eerste indruk, gezien de kleine omvang en selecte steekproeftrekking. Bankiers lijken meer bekend met financieringsvormen die zij zelf verstrekken. Meer dan andere adviseurs gaat hun voorkeur uit naar bancaire financieringsvormen. Verder lijken accountants minder kennis te hebben van een aantal financieringsvormen dan de andere adviseurs. Het betreft hier onder meer de verschillende vormen van risicokapitaal, crowdfunding en factoring. Ook weten accountants minder af van gestapeld financieren en wijken af in hun financieringskeuzes voor werkkapitaal en productontwikkeling. Dat MKB Kredietcoaches – zelf ook accountants - in kennis, advies en keuzes van financiering meer overeenkomen met bankiers en zelfstandig financieel adviseurs, houdt vermoedelijk verband met de specifieke financieringsopleiding die zij hebben gevolgd.
LINK
Door de kredietcrisis is de kredietverlening van het mkb een gecompliceerd proces geworden en tast de financieel mkb-adviseur in het duister. Banken wijzen meer financieringsaanvragen af door strengere financieringseisen. Ook zijn alternatieve vormen van financiering ontstaan, zoals crowdfunding, online werkkapitaal, factoring en leasing. Om in de totale kredietbehoefte van ondernemers te voorzien is vaak een combinatie van financieringsvormen nodig. Het combineren van deze verschillende vormen heet ‘gestapeld financieren’. In de praktijk is het lastig om gestapeld financieren te realiseren, omdat het mkb zelf geen ervaring heeft met gestapeld financieren en daarom advies nodig heeft van financieel adviseurs. Deze financieel adviseurs – veelal zelf mkb’ers – kunnen dit advies door een gebrek aan kennis niet geven. Het mkb zoekt een financieel adviseur die overzicht heeft, een adequate financieringsmix kan adviseren èn de aanvraag voor de ondernemer in gang kan zetten. Dit vraagt veel kennis van de financieel adviseur over de financieringsvormen. Er zijn inmiddels meer dan 40 financieringsvormen met elk hun eigen voorwaarden. De Hogeschool van Amsterdam (HvA) en Hogeschool Utrecht (HU) hebben rondetafelbijeenkomsten georganiseerd met financieel mkb-adviseurs, accountantskantoren, subsidiebureaus en financieel adviseurs verbonden aan financieringspartijen. Hieruit bleek dat er in het proces van gestapeld financieren allerlei vragen rijzen over bijvoorbeeld zorgplicht, onderpand, looptijden en risico’s. Gestapeld financieren is niet alleen het combineren van verschillende financieringsvormen. De complexiteit van een gestapelde financieringsmix is namelijk dat de verschillende financieringen in de mix elkaar beïnvloeden. Hierdoor ontstaan nieuwe problemen op het gebied van looptijden, zekerheden, rentekosten en dergelijke. Wat de financieel mkb-adviseur nodig heeft, is een proces voor gestapeld financieren dat de complexiteit vermindert, tot een kostenefficiënt advies leidt en vraag en aanbod beter bij elkaar brengt. Kennis over hoe financieringsvormen op elkaar inwerken is daarbij van belang. De centrale vraag in dit projectvoorstel luidt dan ook: “Hoe kan de financieel adviseur van het mkb de vele verschillende financieringsvormen – met behulp van een overzichtelijk stappenplan - combineren en tot een optimale passende financieringsaanvraag komen?” In dit SIA RAAK MKB project wordt kennis verworven over de inrichting van het aanvraag-, acceptatie- en beheerproces. Het hoofddoel van dit project is om een hanteerbaar, geaccepteerd en kennisintensief stappenplan op te leveren, waarmee de financieel adviseur advies kan geven over de juiste combinaties van financiering. Bij de ontwikkeling van kennis in dit project wordt rekening gehouden met de gedragskenmerken van financieel adviseurs die bepalend zijn of deze kennis uiteindelijk wordt toegepast.
