In het project Ik zie ik zie wat jij niet ziet worden mensen met dementie getekend door kunststudenten. In dit artikel wordt beargumenteerd waarom dit traject zich laat articuleren als een antropologisch artistiek onderzoeksproces waarin de tekening een ontmoeting in de tijd zichtbaar maakt. Aan de toeschouwer tonen de tekeningen niet wat dementie is, maar wat het kan zijn.
LINK
Kunststudenten en mensen op hoge leeftijd, ze blijken steeds weer een mooie combinatie. Of we de studenten nu vragen om ‘iets te doen’ met een onbenutte open ruimte in Verpleegtehuis de Zonnehuis, of te werken met foto’s van vroeger in Oosterparkheem, of mensen met dementie te portretteren in een gesloten afdeling van een zorginstelling. Iedere keer opnieuw word ik getroffen door de open wijze waarop ze de relatie met de oudere mens vormgeven. Maar dat is niet het enige. De kunststudenten slagen er niet alleen in om van het artistieke proces een proces van ontmoeten en wederkerigheid te maken, zij slagen er ook in om op basis van deze uitwisseling nieuwe perspectieven naar boven te halen. Hoe komt dat?
LINK
Ontwikkelrecht Een belangrijk zorgvraagstuk in Noord-Nederland is dat een groep van ongeveer 500 leerlingen door uiteenlopende oorzaken niet naar school gaat. In Nederland gaat het in totaal om 4.000 á 5.000 kinderen van 7 tot 20 jaar. Doordat er weinig regelruimte ervaren wordt door de betrokken partijen, duurt het soms lang voordat er een passende oplossing gevonden wordt, hetgeen de ontwikkeling van de kinderen in gevaar brengt. Het project Ontwikkelrecht brengt hier beweging door de betrokken partijen te verbinden en ze - voor het eerst - gezamenlijk nieuwe paden te laten co-creëren. Het consortium Ontwikkelrecht bestaat uit meer dan 15 betrokken partijen. In een voortraject van anderhalf jaar zijn 2 conferenties en 2 test-routes doorlopen. Op de conferenties hebben meer dan 200 personen van de betrokken partijen (zorg, onderwijs, overheid en ook ouders en studenten) samen nieuwe paden ontworpen. In de testroutes hebben studenten samengewerkt met de thuiszittende jongeren. Uit deze activiteiten is de onderzoeksvraag ontstaan. In het huidige project gaan we op gestructureerde wijze experimenten doen en deze onderzoeken. Dit doen we op twee niveaus: Op systeemniveau brengen we de professionals van verschillende partijen op een aantal verschillende wijzen tot co-creatie. Op praktijkniveau experimenteren we met een aantal manieren om thuiszittende jongeren in beweging en in hun kracht te zetten. Op beide niveaus worden uit de experimenten ontwerpprincipes gedestilleerd waarmee prototypes gemaakt worden. De prototypes worden getest en uiteindelijk beschreven en beschikbaar gesteld voor gebruik in het werkveld.
In Nederland zijn ongeveer 15.000 leerlingen tussen zeven en twintig jaar die om uiteenlopende redenen niet naar school gaan. In de drie noordelijke provincies zijn dat ongeveer 4000 jongeren. Oorzaken liggen vaak in psychosociale problemen, zoals depressie, autisme en hoogbegaafdheid. Om dichter bij een oplossing te komen, werken wij sinds november 2021 in het KIEM-onderzoek Ontwikkelrecht samen met zorg-, onderwijs-, en cultuurinstellingen. In het project stimuleren we de thuiszittende jongeren door middel van kunstlessen van kunststudenten tot het zetten van de stap terug richting school. In Ontwikkelrecht II gaan we een belangrijke kennislacune onderzoeken die uit Ontwikkelrecht naar voren kwam. Onbekend is namelijk hoe de gevonden werkende principes en expertise duurzaam toegankelijk gemaakt kunnen worden binnen het netwerk van samenwerkende partijen. Het netwerk streeft naar het doorontwikkelen van de ingezette veranderingen, maar herkent tevens dat er nog geen sprake is van een gezamenlijk visie of stabiele samenwerkingsstructuur. Dat leidt tot de volgende onderzoeksvraag, die we in Ontwikkelrecht II gaan onderzoeken: Hoe kunnen we de werkende elementen van de kunstinterventies en de praktijkexpertise van de zorginstellingen toegankelijk maken voor de samenwerkende partners in het consortium? Deze hoofdvraag valt uiteen in de volgende deelvragen: 1. Welke werkende principes uit de kunstroute zijn overdraagbaar naar andersoortige interventies, door bijvoorbeeld de PABO-Zorgopleiding? 2. Welke plek kan de praktijkexpertise van zorgmedewerkers krijgen in het curriculum van educatieve opleidingen van de Hanzehogeschool? 3. Welke nieuwe manieren zijn er voor Mkb’ers uit de cultuursector om inclusiever samen te werken door het duurzaam betrekken van nieuwe doelgroepen? 4. Wat zijn de ingrediënten van een toekomstvisie voor een ontwikkelingsgerichte transdisciplinaire samenwerking binnen het consortium?
De Jeugdbescherming kampt met een gepolariseerde en negatieve beeldvorming in het maatschappelijk debat. De vele en diverse stemmen die in deze problematiek een rol spelen, laten zich moeilijk horen. De Jeugdbescherming wil verkennen hoe kunst deze stemmen kan versterken en deze complexiteit kan verbeelden, door mensen hun verhaal te laten vertellen op hun eigen manier, zonder oordeel en niet oplossingsgericht. Deze KIEM is hierin een eerste stap, door ervaringsgericht, artistiek onderzoek te doen in en door transdisciplinaire co-creatieve maakprocessen. Tegelijkertijd doet het Rijk een oproep aan kunstenaars en ontwerpers om ontwerpkracht in te zetten voor publieke vraagstukken. Voor HKU is het dan ook urgent om kunststudenten goed op dit hybride werkveld voor te bereiden. Ook het werkveld verlangt dat alumni goed onderlegd zijn om te kunnen werken in een, vaak precaire, sociaal-maatschappelijke context. Zo ook Stut Theater, dat communitytheater maakt, een theatervorm die bij uitstek gaat over de connectie tussen mensen vanuit hun persoonlijke verhaal. We beogen dan ook om de benodigde kennis en vaardigheden hiervoor vast te leggen. Stemmen voor Veiligheid analyseert reeds bestaande artistieke methodes en bouwt daarop voort met praktische, belichaamde en ervaringsgerichte kennis in een studentenproject en workshops met Stut. We beogen een domein-overschrijdende praktijkgids en training over transdisciplinair werken te ontwikkelen, die hand in hand gaan met een artistieke uiting van meerstemmigheid, die het ingewikkelde speelveld van de Jeugdbescherming in al zijn complexiteit laat zien. De onderzoeksvraag van Stemmen voor Veiligheid is: Hoe kunnen artistieke, transdisciplinaire, co-creatieve maakprocessen meerstemmigheid bevorderen in de maatschappelijke context in en rondom de Jeugdbescherming, welke kennis en vaardigheden zijn hiervoor nodig en hoe kunnen we deze overdraagbaar maken?
