Dit artikel beschrijft het project Open Online Bètadidactiek waarin opleiders van enkele Nederlandse eerste- en tweedegraads lerarenopleidingen voor de exacte vakken gezamenlijk online lesmateriaal over vakdidactiek hebben gemaakt. Dit vrij beschikbare materiaal kan ingezet worden om blended learning binnen vakdidactiekcursussen vorm te geven, hetgeen een ontwikkeling is waar veel lerarenopleidingen momenteel mee te maken hebben. Individuele opleidingen zijn vaak te klein om zelfstandig dergelijk materiaal te produceren en bovendien biedt samenwerking mogelijkheden tot professionalisering van de lerarenopleiders zelf. Dit artikel gaat in op twee aspecten. Het eerste betreft de organisatiewijze; tijdens het project is een procesmodel ontwikkeld dat gekarakteriseerd wordt door een aantal momenten van intensieve samenwerking in kleine instellingsoverstijgende teams. Het tweede betreft kenmerken van online materialen voor vakdidactiek en gebruikservaringen. Een belangrijke bevinding is hier dat aanbrengen van veel flexibiliteit in het materiaal belangrijk is om aan te kunnen sluiten bij de diverse opleidingscontexten en de wens tot autonomie van de opleiders. Keerzijde hiervan is dat dit inzet van het materiaal voor opleiders bewerkelijk maakt. Ook blijkt online materiaal door het gebruik van video’s krachtige mogelijkheden te bieden om studenten te laten reflecteren op leerlingdenkbeelden en bijbehorende didactische interventies.
De natuurwetenschappelijke en technische vakken bedienen zich van hun eigen vaktaal, hetgeen uitdagingen voor leerlingen met zich meebrengt. Deze studie laat zien hoe vakdocenten daarop kunnen worden voorbereid in de lerarenopleiding. De gevolgde onderzoeksmethode is ‘ontwerpgericht onderzoek’, waarbij gedurende drie jaar een curriculair ontwerp werd geconstrueerd, beproefd en verfijnd. Acht lerarenopleiders scheikunde, natuurkunde en techniek en 23 studenten participeerden in het onderzoek. De opbrengsten werden geformuleerd in termen van een concreet ontwerp en als ontwerpprincipes. Deze ontwerpprincipes zijn gestoeld op empirische werk en verankerd in theorieën over het opleiden van leraren, didactiek van natuurwetenschappen en techniek en toegepaste taalwetenschappen. Voor de inhoud van het opleidingsontwerp werd een variant van taalgericht vakonderwijs (TVO) beschreven die is verrijkt met genredidactiek, met als leerobject het practicumverslag. De interventies zijn verdeeld over A) vakcursussen waarin lerarenopleiders de taalgerichte benadering modelleerden, B) cursussen vakdidactiek waarin dezelfde taalgerichte benadering werd bestudeerd, en C) een stageopdracht om te oefenen met deze aanpak in de eigen onderwijspraktijk. Het onderzoek laat zien dat TVO als vorm van vakdidactiek kan worden aangeleerd in een bèta-technische lerarenopleiding en dat daarbij specificering nodig is van de vaktaal en functionele taaltaken. Ook is ruime aandacht nodig voor de uiteenlopende onderwijscontexten waarbinnen studenten werken.
