Dit voorjaar betrok Rabobank Nederland haar nieuwe kantoor in Utrecht. Het gebouw faciliteert een manier van werken die recht doet aan de kwaliteiten van de medewerkers. FMI spreekt met Pieter Ketting, programmamanager Rabo Unplugged bij Rabobank Nederland.
In 2007 is een project gestart waarin Avans Hogeschool, Rabobank, ING en Content Executive participeerden. De opzet was jonge Hbo-studenten van de voltijdopleiding Management, Economie en Recht (MER) in een driejarig duaal traject voor te bereiden op een passende functie bij een van de banken. Het project heb ik in een vorige column genoemd als voorbeeld van goede samenwerking met een heldere rolverdeling: de hogeschool leidt op, het uitzendbureau verzorgt tijdelijk de werkgeversfunctie en de bank biedt eerst stageplaatsen en vervolgens een baan aan het eind van een succesvol verlopen traject
Voor het duurzaam, weerbaar en veerkrachtig houden van onze economie, moeten we haast maken met het concept circulaire economie. In een circulaire economie blijven grondstoffen en producten zo lang mogelijk in omloop en worden deze gedurende hun levensloop zo optimaal mogelijk benut. De transitie naar een circulaire economie biedt potentieel grote kansen voor MKB bedrijven zoals toegang tot nieuwe markten, innovatiekracht, toekomstbestendigheid en kansen op nieuwe samenwerkingsverbanden in de keten. Het MKB ziet zich echter geconfronteerd met tal van lastige vraagstukken. Voorbeelden zijn: hoe organiseer ik het circulair maken van mijn (nu nog lineaire) product? Wat voor consequenties heeft dat voor mijn businessmodel en mijn bedrijfsvoering? Wat betekent het voor mijn toeleveranciers en klanten? Hoe financier ik deze transitie? Het RAAK project “Circulair ondernemen: van concept naar praktijk” wil een nuttige bijdrage leveren aan duurzame economische groei van het MKB-bedrijfsleven. Het project heeft als doel ondernemers handvaten te bieden om stapsgewijs en weloverwogen tot een circulaire bedrijfsvoering te komen. De centrale onderzoeksvraag luidt: Hoe kan het concept circulaire economie voor het MKB worden vertaald in een praktische aanpak voor circulair ondernemen met aandacht voor materiaalgebruik, verdienmodellen en marketingstrategieën? Het project is een interdisciplinaire samenwerking tussen de vakgebieden bedrijfskunde, commerciële economie, psychologie en toegepaste natuurwetenschappen binnen Fontys Hogescholen en de Hogeschool van Amsterdam. De vijftien participerende (MKB) bedrijven en startups zijn actief als producent en/of ontwerper van (duurzame) producten of richten zich op de verwerking van afval- en reststromen. Alle bedrijven beogen het concept circulair ondernemen beter te integreren in de eigen bedrijfsvoering. Daarnaast zijn onderzoekstichting Our Common Future 2.0, ontwikkelingsmaatschappij Brainport Development, de regionale Rabobank Eindhoven-Veldhoven, werkgeversvereniging VNO-NCW en samenwerkingsverband DOE Eindhoven als partners betrokken. Diverse gemeenten en de provincie Noord-Brabant ondersteunen het project van harte. In het project zal bestaande kennis toepasbaar worden gemaakt en zal nieuwe kennis worden ontwikkeld om binnen het MKB te komen tot een meer circulaire bedrijfsvoering. Verder zal verankering van kennis en kunde in onderwijs en lectoraten plaatsvinden en een vergroting van de kwaliteit van docenten en afstudeerders. Er zullen circa 10 docent-onderzoekers van de hogescholen en circa 100 studenten betrokken worden, die in de vorm van studentenprojecten, stages en afstudeeronderzoeken werken aan circulaire vraagstukken direct uit de beroepspraktijk.
Nederland streeft naar een volledig circulaire economie in 2050 (Rijksoverheid, z.d.). Bedrijven zullen hun activiteiten moeten organiseren in materiële kringlopen die de gehele levenscyclus bestrijken. Van afval is geen sprake meer. Hiervoor zijn nieuwe circulaire businessmodellen nodig die zich richten op samenwerking in de keten en waardebehoud in alle levensfases van producten, van ontwerp en productie tot gebruik en hergebruik. Mkb-bedrijven willen graag bijdragen aan de gewenste transitie naar een klimaatneutrale en circulaire economie. Het realiseren van een circulair businessmodel blijkt in de praktijk vaak lastig. Mkb-bedrijven die groeien hebben moeite met het vinden van bankfinanciering van hun circulaire ambities. Een belangrijke reden betreft de door banken moeilijk in te schatten risico’s die aan circulair ondernemen kleven. De toekenningswijze van financiering door banken is meer op zekerheden (activa) gebaseerd en minder op kasstromen. Dit werkt in het nadeel van mkb-bedrijven met circulaire verdienmodellen zoals Product-as-a-Service (PaaS), omdat hierbij de kasstromen uitgesteld zijn. Ook de ecosystemen waarin circulaire mkb-bedrijven dikwijls met elkaar samenwerken maakt de financiering ingewikkeld omdat samenwerking afhankelijkheid en daarmee risico betekent. Het doel van dit onderzoek is om de toegang tot bancaire financiering van mkb-bedrijven met circulaire businessmodellen met het verdienmodel PaaS te verbeteren door hen te helpen hindernissen weg te nemen. Voor dit project wordt een consortium gevormd onder leiding van het lectoraat businessmodellen van Saxion, met Hogeschool Rotterdam, Inholland en NHL Stenden, met banken ABN-AMRO en Rabobank, met kennisinstellingen Het Groene Brein en Sustainable Finance Lab, met ontwikkelingsmaatschappijen Innovation Quarter, Oost NL en Circulair Friesland en met mkb-bedrijven. Het consortium doet ontwerpgericht onderzoek naar het verbeteren van de financieringsmogelijkheden van circulaire businessmodellen. De resultaten worden breed toegankelijk gemaakt in de vorm van een concreet stappenplan en inspirerende praktijkcases voor mkb-bedrijven om hun bancaire financieringsaanvraag voor een circulair businessmodel tot een succes te maken.
De groeiende bedrijfsomvang en duurzaamheidsuitdagingen maken een succesvolle bedrijfsovername complex. Ter ondersteuning is de regeling “duurzame bedrijfsovername” met een eerste (2019) en tweede (2022) indieningsronde in het regeerakkoord 2017 opgenomen. Fase 1 was vooral gericht op de zachte kant van agrarische bedrijfsovername en zij-instromers (= overnemer van buiten de familie). Voor fase 2 zijn vier thema’s/projecten gedestilleerd. Dit voorstel betreft 1 vd 4 projecten. Het doel van fase 2 is dat in elk van deze vier projecten het geheel aan gevormde adviezen uit alle projecten in de praktijk worden toegepast en getest. In dit project wordt het prototype bordspel ‘Om Tafel’, (analoge serious game uit fase 1) (door)ontwikkeld en gevalideerd met partners uit de praktijk. Families spelen in een veilige omgeving de veelal onbesproken aspecten en soms tegenstrijdige belangen van bedrijfsovername. De bordspeler ervaart tijdens het spelen het perspectief van andere familieleden in het overnameproces. Het project resulteert in een geconsolideerd bordspel, een basismodel en een specifieke versie voor zij-instromers, geschikt voor onderwijs en de beroepspraktijk. Onderzoeksvragen: Op welke manier kan/kunnen: • het bordspel ‘Om Tafel’ het beste doorontwikkeld worden als tool voor onderwijs, agrocoaches en voor zij-instromers? • Het bordspel ‘Om Tafel’ het beste geïntegreerd worden bij onderwijsinstellingen en de beroepspraktijk van de drie andere parallelle projecten binnen de regeling “duurzame bedrijfsovername”? • de eindproducten van alle vier bedrijfsovernameprojecten geïntegreerd worden in het onderwijs en de beroepspraktijk? Het consortium bestaat uit 4 hbo’s (penvoerder VHL, NHL Stenden, Windesheim, Hogeschool Utrecht), 2 mbo’s (Vonk College [voorheen Clusius], Terra College), agrocoaches/bedrijfsadviseurs, agrarische ondernemers, brancheorganisaties (LTO, NAJK) en de Rabobank. De hbo’s zijn leidend in de uitvoering en gebruiken andere partners om te valideren en te delen.
