In dit artikel wordt een hedendaags perspectief op overheidscommunicatie gepresenteerd. Een perspectief dat inzichtelijk maakt hoe kennis uit de sociale psychologie en ontwikkelingen op het gebied van interactieve media optimaal kunnen worden benut om gedrag van burgers te beïnvloeden. Centraal in dit verhaal staan drie pijlers voor succesvolle gedragsverandering: inhaken op het kritieke moment, voelbaar maken van sociale druk en afstemming op het individu.
Organisaties in het publieke domein zien steeds meer in dat om effectief te kunnen zenden, eerst actief moet worden ontvangen (van Woerkum & Aarts, 2008). De overheid gaat actief naar burgers toe om te horen wat er speelt en hen inzicht en inspraak te geven (WRR, 2011). Lokale overheden experimenteren volop met social media om de interactie met de buitenwereld te verbeteren (TNO, 2011). Effectief zenden en participeren blijkt echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. Er zijn nog weinig ‘practice-based’ succesverhalen waar overheden zich op kunnen baseren in het bepalen van een lange termijn social media strategie met heldere, meetbare doelstellingen (Visie op social media & crisiscommunicatie, 2010). Het doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen in hoe social media succesvol kunnen worden ingezet bij communicatie in het publieke domein op basis van ‘best practices’.
Overheidsinformatie, zoals teksten op websites en in brieven van de overheid, is moeilijk te begrijpen voor een grote groep mensen. Overheidscommunicatie moet dus eenvoudiger en beter aansluiten bij de leefwereld van mensen, maar verschillende richtlijnen en programma’s met dit doel zijn onvoldoende effectief. Ambtenaren geven aan te worstelen met de vraag hoe dit te realiseren. Het is lastig om eenvoudig te schrijven of te berichten over complexe onderwerpen. Temeer omdat verschillende doelgroepen verschillende taalbehoeften hebben. Dit maakt eenvoudig schrijven een tijds- en arbeidsintensief proces, waarbij externe blikken onontbeerlijk zijn. De opkomst van AI voor taalverwerking zoals ChatGPT lijkt uitkomst te bieden. Deze taalmodellen kunnen teksten automatisch herschrijven en vereenvoudigen. Er zijn echter ook zorgen over de inzet van AI voor overheidscommunicatie, want de werking van taalmodellen is niet transparant, privacy is veelal niet gewaarborgd en behoud van betekenis in een vereenvoudigde tekst is niet gegarandeerd. Doel van dit project is om overheden te ondersteunen bij het verantwoord inzetten van AI, teneinde hun communicatie te vereenvoudigen en beter te laten aansluiten bij de beleving van burgers. Hiertoe ontwikkelen we criteria waaraan AI moet voldoen zodat het verantwoord kan worden gebruikt en maten waarmee kan worden vastgesteld of een AI-oplossing aan deze criteria voldoet. Met behulp van de criteria ontwikkelen we prototypes van AI-toepassingen voor taalvereenvoudiging. Dit gebeurt aan hand van twee praktijkcasussen bij overheden. De ontwikkeling van de criteria en prototypes wordt in co-creatie uitgevoerd met een Research-through-Design aanpak met meerdere iteraties van informatie verzamelen, analyseren, prototypen en evalueren.
De huidige samenleving wordt voortdurend opgeschrikt door publieke discussies over kwesties: Zwarte Piet, (verplichte) inenting, 5G, bomenkap, toeslagen, stikstof, aanpak corona, intensieve veehouderij en ga zo maar door. Dergelijke kwesties beginnen vaak ongemerkt en klein, veelal op sociale media, maar kunnen in korte tijd uitgroeien tot impactvolle issues, zo niet crises. De centrale factor in huidige publieke kwesties is de digitalisering van het publieke debat: sociale media dus. Het verloop van issues is daardoor grilliger dan ooit. Issuemanagement is hierdoor een andere discipline geworden waar communicatieprofessionals over het algemeen nog onvoldoende mee om weten te gaan. Van hen wordt een andere instelling gevraagd: want hoe moet je reageren als ‘iedereen’ reageert en denkt het regeren zelf beter te kunnen? Het is in een notendop het dilemma van een democratische en gedigitaliseerde samenleving vol mondige burgers. Het is bij uitstek het huidige dilemma van de communicatieprofessional in het publieke domein. Om deze reden is het veelal niet langer het issue maar de aanloop daarnaar die opgemerkt en begeleid moet worden. Omdat we met dit onderzoek organisaties handvatten willen geven voor een adequate reactie op een issue, zijn met name de geboorte- en groeifase van issues van belang. In werkpakketten worden vijf cases onderzocht die door de publiekspartners zijn ingebracht. We hanteren een estafettemethode: de kennis van het ene werkpakket wordt meegenomen naar het volgende terwijl per werkpakket wel dezelfde methode gehanteerd wordt. Deze methoden zijn deskresearch, interactieanalyse van online en offline data, interviews met professionals en met burgers. Op basis van dit onderzoek wordt een breed toepasbare en structurele aanpak ontwikkeld om ‘de communicatieprofessional in issuemanagement te equiperen’. We willen dit bereiken door enerzijds kennis en inzicht te vergaren en anderzijds door de resultaten daaruit voor publieke organisaties te vertalen in praktische handgrepen (trainingen en/of tools).
Het publieke debat over issues in de huidige samenleving vindt permanent plaats. Publieke debatten kennen een golfbeweging en veranderen soms in een crisis. De gedigitaliseerde samenleving maakt de reactie van organisaties op issues vele malen ingewikkelder. In dit project staat de vraag centraal hoe communicatieprofessionals van publieke organisaties beter kunnen omgaan met publicitaire golfbewegingen van voortdurend debat, regelmatige issues en incidentele crises. Dit onderzoek is medegefinancierd door Regieorgaan SIA onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) Doel In dit project bekijken we de online geruchtvorming en mobilisatie en de wijze waarop overheden hier mee omgaan. Het doel van het onderzoeksproject is: om inzicht te krijgen in organisatorische, interactionele, taalkundige aspecten van issuemanagement om bruikbare interventies te ontwikkelen Resultaten Het resultaat is een breed toepasbare aanpak voor communicatie bij issues die spelen in publieke organisaties. Deze aanpak wordt vertaald in een toolbox voor communicatieprofessionals en studenten communicatie. Inzichten laten nu al zien dat de data uit de 2 casussen informatie opleveren over framing vanuit de gemeenschap; de organisatie van de communicatie (Doen de juiste mensen de juiste dingen?) en inzichten óver de geruchtvorming. Het lectoraat heeft daarvoor een instrument ontwikkeld waarmee je patronen in online conversaties kunt ontdekken. Dit instrument hebben we ‘BEP’ genoemd. BEP staat voor Birds Eye Perspective. Het perspectief helpt die conversaties en eventueel daaropvolgende interacties op waarde te schatten. Je kunt inzichten uit BEP gebruiken om bewuster te zijn van de gevoeligheden en weerstanden in gesprekken die gaande zijn en aan te sluiten op wat leeft in het publieke debat. Dit stelt je in staat om in gesprek te blijven én de stap te kunnen maken naar een anticiperende communicatiestrategie.) Opgeleverde producten: Bekijk het ontwikkelde instrument via: https://husite.nl/bep/ Bekijk de slotsessie brochure Looptijd 01 februari 2021 - 01 april 2023 Aanpak In drie rondes worden vijf door de praktijkpartners ingebrachte cases onderzocht. De inzichten uit de eerste casus worden meegenomen in de volgende ronde, de gehanteerde methode blijft hetzelfde. Er wordt een combinatie gemaakt van interactieanalyse van: Online en offline data Interviews met professionals Focusgroepen met burgers. In de laatste ronde van het project worden de ontwikkelde inzichten gedeeld in de praktijk, het onderzoeksveld en het onderwijs. Voor de zomer 2021 worden 2 casussen geanalyseerd. de Schoorlse Duinen (waar bomenkap tot heftige speculaties in de media leidt) en het onderhoud aan bruggen (zoals de weg over de Merwedebrug die plots gesloten moest worden). Begin juni vindt het eerste ‘Vakgesprek’ plaats met het newsroomteam van Rijkswaterstaat, en afgevaardigden uit het beroepenveld: (beroepsvereniging Logeion, Academie voor Overheidscommunicatie), onze Communicatie-opleiding, én lectoren Cok Bakker (HU) en Els van der Pool (HAN). Annette Klarenbeek leidt het gesprek. Bekijk dit document dat een overzicht geeft van de aanpak en methodes in het project Studenten gezocht! Gedurende het project kunnen studenten een bijdrage leveren. Communicatiestudenten die betrokken willen zijn bij het vinden van innovatieve oplossingen voor issuemanagement in de gedigitaliseerde samenleving kunnen contact opnemen. Extra informatie Congres beroepspraktijk Training: Monitoring mobilization: A discursive psychological analysis of online mobilizing practices. Sneijder, P., Stinesen, B., Harmelink, M. & Klarenbeek, A The Discourse Analytical Glasses (DAG) Hoofdstuk wetenschappelijk handboek: Sneijder, P., Baukje, S., Harmelink, M. & Klarenbeek, A. (n.d.). The discourse of social movements: online mobilising practices for collective action. In: Demasi, Mirko A., Burke, Shani, Tileagă, Cristian (Eds.) (Scheduled for publication, 2021). Political Communication: Discursive Perspectives. (K/P
