Professionals in de jeugdbescherming en jeugdreclassering werken met ‘het kind in gevaar en het gevaarlijke kind’. Hun expertise betreft de zorg voor veilig opgroeien van kinderen en jeugdigen in geval van kindermishandeling en bedreigde ontwikkeling, en in geval van delinquentie en ernstige schooluitval. Sinds 2015 wordt door de jeugdbescherming en jeugdreclassering in regio Utrecht en Flevoland de SAVE-werkwijze gebruikt. Deze krachtgerichte methode sluit aan bij de inhoudelijke veranderdoelstellingen die zijn vastgelegd in de Jeugdwet die begin 2015 in werking is getreden. De nieuwe werkwijze bracht een groot aantal veranderingen met zich mee, zowel inhoudelijk als organisatorisch. In dit onderzoek hebben we bekeken hoe professionals in de praktijk vormgeven aan deze veranderingen.
MULTIFILE
Dit document omschrijft stapsgewijs hoe een implementatieproces binnen een jeugdzorgorganisatie succesvol kan worden doorlopen. De basis van dit document vormt een onderzoek van het Lectoraat Kwaliteit en Effectiviteit in de zorg voor jeugd (HvA) en het Athena Instituut VU) waarbij een intensief implementatieproces bij Jeugdbescherming Amsterdam is gevolgd en implementatiestrategieën in kaart zijn gebracht.
In dit rapport doen de onderzoekers verslag van de evaluatie van de proefinvoering van de conceptrichtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming. In de periode 2012-2015 zijn veertien richtlijnen ontwikkeld en gedurende drie maanden in de praktijk uitgeprobeerd middels een proefinvoering.
Sinds de invoering van de Jeugdwet op 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor zowel het preventief jeugdbeleid (waaronder de jeugdgezondheidszorg) als de (gespecialiseerde) jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering. In veel gemeenten is gekozen voor het werken met wijkteams om deze verantwoordelijjkheid vorm te geven. In Amsterdam zijn dit de zgn. Ouder- en Kindteams (OKT’s). In deze teams werken jeugdgezondheidszorg en jeugdhulp samen. Als onderdeel van de preventieve taak kent de gemeente Amsterdam de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht (AAGG). Deze aanpak kent verschillende onderdelen. Eén daarvan is de begeleiding van gezinnen met kinderen met morbide obesitas door de jeugdverpleegkundige vanuit de OKT’s. De jeugdverpleegkundige is daarbij de centrale zorgverlener (CZV) en coördineert de hulp rond het gezin en aan het kind. Dit is een nieuwe rol die nieuwe competenties van hen vergt. Niet langer draait de jeugdverpleegkundige een spreekuur voor ouders om de ontwikkeling van jonge kinderen te volgen. Als CZV werkt de jeugdverpleegkundige samen met andere disciplines rond het gezin, heeft een blijvende lerende attitute, heeft een flexibele houding en stelt het zelfmanagement van gezinnen centraal. Dit vergt nieuwe, 21st century competenties (Noorda, 2012). In de project werken de Gemeente Amsterdam (AAGG), de GGD Amsterdam, het Lectoraat Kwaliteit & Effectiviteit in de Zorg voor Jeugd, de opleiding Verpleegkunde en het uistroomprofiel jeugdzorgwerker (allen Hogeschool van Amsterdam) samen om de kerncompetenties voor de CZV in kaart te brengen en na te gaan hoe (toekomstige) jeugdverpleegkundigen het beste voorbereid kunnen worden op hun rol als CZV. Dit gebeurt aan de hand van focusgroepen met jeugdverpleegkundigen en interviews met 5 gezinnen en de bij hen betrokken hulpverleners. Producten zijn: lijst met kerncompetenties voor de CZV, factsheet met do’s en don’ts voor de CZV, een verslag, een artikel in een vakblad en lessen/een training voor de minor Kind (Verpleegkunde) en de uitstroomprofiel jeugdzorgwerker.
Er is een groeiende bezorgdheid over het welzijn van jongeren en hun ouders. Meerdere deskundigen wijzen op de voortdurende druk en verminderd mentaal welzijn bij ouders én hun kinderen. Ondertussen piept en kraakt de Jeugdhulp en Jeugdbescherming. De kosten lopen op, personeel loopt weg en inmiddels ontvangt één op de zeven jongeren jeugdhulp. Het zorgstelsel staat onder enorme druk. Het moet anders, maar hoe? Het is duidelijk dat de focus op een individuele benadering niet langer voldoende is. De Raad van Volksgezondheid noemt dat centraal zou moeten staan: het in samenhang verbeteren van de leefomgeving en het versterken van het alledaagse leven van gezinnen. Dit is in lijn met vele adviezen hiervoor. Willen we een hoopvolle en kansrijke generatie groot brengen moeten we naar een pedagogiek waar de samenleving bij betrokken is. De gemeente Ede gaat deze uitdaging aan en wil gezondheid en welzijn in de breedte van opgroeien en opvoeden beïnvloeden voor álle jeugdigen en hun ouders. Dit PD-traject gaat over hoe je een kansrijke omgeving creëert voor jeugdigen en hun ouders, samen met de mensen die in die omgeving wonen en werken. We hanteren een community based aanpak waarin de gemeente Ede, inwoners, onderwijs, zorg- en medische professionals nauw samenwerken. Op basis van beschikbare kennis vanuit wetenschap, praktijk en ervaring, worden beschermende factoren voor een kansrijke omgeving uitgebouwd. Hierdoor ontstaat nieuwe kennis, innovatie én verandering die passend zijn bij en voor de Edese inwoner. Alleen door actief samen op te trekken en met elkaar te pionieren kunnen we een kansrijke omgeving creëren die zowel gedragen als blijvend is zodat het welzijn van jeugdigen en hun ouders in de gemeente Ede toeneemt.
De rol van professionals in de jeugdbescherming is door de transitie en transformatie van de jeugdzorg sterk in beweging. Sinds 2015 werken zij in Midden-Nederland volgens de uitgangspunten van SAVE: Samenwerken aan Veiligheid. Vijf pijlers staan centraal: veiligheid als primair doel, eigen kracht & regie; één melding volstaat; gebiedsgericht werken; lerende praktijk. Deze pijlers worden door de meeste professionals onderschreven. De eerste ervaringen met SAVE leiden bij hen echter ook tot vragen over de grote diversiteit in de uitvoering en over de afweging tussen ingrijpen vanwege veiligheidsrisico?s en zo veel mogelijk verantwoordelijkheid laten bij de burger. Samenwerking is belangrijk maar blijkt in de praktijk soms lastig door verschillen tussen professionals in opdracht, expertise , opvattingen en ervaringen. 'SAVE in woord en daad? wil bijdragen aan de inbedding en optimale uitvoering van de SAVE werkwijze. Door het versterken van professionals bij het maken van afwegingen rond veiligheid en regie en een betere samenwerking draagt het project bij aan veiligheid in - en eigen kracht van de doelgroep. Medewerkers SAVE uit verschillende organisaties, jeugdigen en gezinnen en lokale partners gaan onderling en met elkaar in gesprek over veiligheid, eigen kracht & zelfregie en samenwerking, over de spanningen daartussen en over wat goed gaat en beter kan. Op grond daarvan wordt een online kennisplatform ontwikkeld. Het consortium bestaat uit de SAVE-partners (Samen Veilig Midden- Nederland inclusief Veilig Thuis, de William Schrikker Groep, het Leger des Heils Jeugdbescherming en Reclassering, de Stichting Gereformeerde Jeugdbescherming en de Raad voor de Kinderbescherming Midden Nederland) en het Kenniscentrum Sociale Innovatie van Hogeschool Utrecht (lectoraten Werken in Justitieel Kader en Regie van Veiligheid). Overige partners zijn Adviesbureau Van Montfoort (ontwikkelaar werkwijze SAVE) en Hogeschool Windesheim. Gedurende het project worden ook medewerkers uit de lokale teams betrokken die de eerste zorg leveren en zo nodig doorverwijzen naar SAVE.
