Kinderen recht doen: een pedagogisch perspectief

Een doel van dit onderzoek was om inzicht te krijgen in pedagogische overwegingen van professionals bij (complexe) casussen op verschillende niveaus in de jeugdzorg. Er zijn semigestructureerde interviews gehouden met als doel inzicht te krijgen in de pedagogische, juridische en ethische overwegingen van de professionals. Elke casus betrof een kritische beroepssituatie waarin de professional zich gesteld ziet voor een professioneel probleem of dilemma. Daarnaast zijn interviews gehouden met jeugdigen en ouders over wat de gevolgen van het handelen zijn voor hun (rechts)positie.

Werken vanuit een integrale kinderrechtenbenadering is de basis voor professioneel handelen. In de praktijk maken deze professionals bewust pedagogische overwegingen bij beslissingen over zorg; juridische en zorg-ethische overwegingen worden echter niet expliciet gemaakt. De juridisch-ethische kaders vergroten de handelingsruimte van de professionals om vanuit hun discretionaire bevoegdheid pedagogisch te kunnen handelen vanuit het belang van het kind. Echter ervaren de professionals eerder een beperking van die ruimte door angst voor de externe (achteraf) toetsing van hun handelen op basis van wet- en regelgeving die geënt is op kinderrechten. Het kinderrechtenverdrag dient niet, bewust, als basis voor hun handelen. De ouders en jongeren ervaren de impact van de gemaakte keuze van de professionals en lijken zich hierdoor sterker bewust van hun rechtspositie.

Om de juiste afwegingen te kunnen maken in het belang van jeugdigen en ouders en meer recht te doen aan hun (rechts)positie zullen professionals meer gebruik moeten maken van de ruimte die de juridische kaders hen geeft. Dit vraagt om bewustwording bij zowel de organisatie als de professional van het belang en de waarde van de ruimte binnen de juridische kaders en een concreet instellingsbeleid met focus op het kinderrechtenperspectief. Het benutten van de pedagogische ruimte die de organisatie creëert op basis van kinderrechten kan de kwaliteit van het pedagogisch handelen van de professional versterken, wat recht doet aan de jeugdige en zijn of haar ouders.

Deze Raak-Publiek aanvraag richt zich op het meer bewust bekwaam maken van de jeugd- en gezinsprofessionals in het handelen volgens pedagogische uitgangspunten. Kinderen worden niet altijd voldoende bij hun behandeling betrokken (recht op participatie) en doordat de professionals te weinig kennis hebben over (inter)nationale wetgeving resulteert dit in repressief handelen. Het opsluiten van kinderen bijvoorbeeld, zorgt ervoor dat kinderen zich niet optimaal kunnen ontwikkelen. Hoewel in de praktijk de aandacht veelal uitgaat naar diagnoses en behandeling of behouden en herstellen van orde, willen we laten zien dat een pedagogisch perspectief, waarin het belang en de ontwikkeling van het kind centraal staan, het uitgangspunt moet zijn in het werk van jeugdprofessionals. Gezamenlijke besluitvorming met ouders en kinderen staat daarbij voorop. Het doel van dit project is om allereerst de behoeften van professionals in de jeugdzorg in kaart te brengen om repressie te verminderen en ruimte te geven aan de autonomie van kinderen en ouders om daarmee vorm te geven aan de pedagogische opdracht die zij hebben. Daarbij is het belangrijk om inzicht te krijgen in pedagogische overwegingen van professionals bij (complexe) casussen op verschillende niveaus in de jeugdzorg en wat de gevolgen van het handelen zijn voor de (rechts)positie van kinderen en hun ouders. Op basis van inventariserend onderzoek worden dilemma’s, behoeften en vragen uit de breedte van de praktijk van jeugdzorg verzameld en gebundeld. Dit voedt het actieonderzoek waarin gewerkt wordt aan alternatieve aanpakken waarin ruimte is voor gezamenlijke besluitvorming met jongeren en ouders. Deze aanpakken komen voort uit een pedagogisch perspectief en dragen bij aan recht doen aan het kind. Op deze manier kan een stap worden gezet in het ontwikkelen van evidence based pedagogische aanpakken die bijdragen aan het verminderen van repressieve en beperkende maatregelen (drang en dwang) in de zorg.