Het hoger onderwijs staat voor de uitdaging om studenten te helpen zich te ontwikkelen tot zelfstandige burgers die zich kritisch kunnen verhouden tot de complexiteit van de samenleving (OCW, 2019). De Dublindescriptoren die voor accreditatie van oordeelsvorming in het hoger onderwijs gelden noemen het oordeelsvorming “dat mede gebaseerd is op het afwegen van relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten.” Onderwijs dient hierbij als instrument om bij te dragen aan de ontwikkeling van studenten. Vaak vindt dit zijn vertaalslag in een begrip als kritisch bewustzijn.In dit artikel beschrijven wij onze ervaringen van de ontwikkeling van kritisch bewustzijn, denken en handelen in het hbo van de afgelopen dertig jaar. We baseren ons met name op de ontwikkelingen bij de opleidingen HRM, als nazaat van de sociale academie, en Bedrijfskunde. Maar eerst staan we stil bij het begrip kritisch bewustzijn vanuit de literatuur.
LINK
Duurzaam ondernemen of leven kan op eindeloos veel manieren. Dat is ‘slechts’ een kwestie van nadenken, organiseren en bewerkstelligen. Je kunt het natuurlijk ook gewoon afkijken van iemand anders of aan een expert overlaten. Je kunt zelfs doen alsof, mocht je dat willen. Maar mocht je er net iets langer over nadenken dan strikt noodzakelijk is, dan zou je weleens tot de conclusie kunnen komen dat: 1. je door de bomen het bos niet meer ziet 2. je niet meer doorhebt waar duurzaamheid in wezen nou om draait 3. je het allemaal veel te veel gedoe vindt. En voor wat eigenlijk? Op dat punt aangekomen zou het kunnen helpen als je je beseft dat de essentie van duurzaamheid eigenlijk heel simpel is en maar één ding van je eist: Aandacht Simpelweg aandacht hebben voor wat er is. Geen oordeel, geen verlangen en geen verzet. Alleen maar zien wat er gebeurt. De essentie van duurzaamheid is niet te vinden in wat je doet, oftewel je gedrag, maar in wat je waarneemt, oftewel je bewustzijn. Wanneer je aandacht hebt voor iets, ga je ook begrijpen wat je ziet. Je overziet het grotere geheel, de achterliggende problematiek en de complexiteit van alle verschijnselen. En daarmee creëer je begrip en uiteindelijk zelfs sympathie en respect voor wat er met jezelf, met anderen en om je heen gebeurt. Wanneer dit proces zich in je bewustzijn voltrekt, ga je je meer verbonden voelen met de mensen, de processen en de dingen om je heen, simpelweg door er aandacht voor te hebben. En die aandacht en betrokkenheid zijn misschien wel de belangrijkste pijlers van duurzaamheid
