Autonoom kunstenaars en ontwerpers creëren artistieke beelden en/of ontwerpen rondom die beelden gebeurtenissen (events) met de bedoeling het publiek (de burgers) te confronteren met de wereld rondom. Mij interesseren vanuit het lectoraat Image in Context van het kenniscentrum Kunst en samenleving van Academie Minerva Groningen, de wijzen waarop kunstenaars en ontwerpers hun beeldend vermogen en hun artistiek handelen inzetten om actuele kwesties onder de aandacht te brengen.
In de Duitse stad Bochum loopt op dit moment een tentoonstelling met als titel: 'Artige Kunst' (gewillige, gehoorzame kunst). Het is kunst die paste bij de cultuurpolitiek van het nationaalsocialisme van Adolf Hitler. In 1937 werd deze kunst getoond tijdens de eerste Grossen Deutschen Kunstausstellung (GDK) in München. Een dag later opende elders in de stad een tentoonstelling over kunst die door de nazi’s werd verafschuwd. Die kunst werd 'Entartete Kunst' genoemd. Bij de tentoonstelling in Bochum worden werken van beide stromingen getoond: van Artige en Entartete Kunst. Interessant is dat bij de Artige Kunst ook een aantal werken wordt getoond met sport en lichamelijkheid als thema. Sport speelde een belangrijke rol in de cultuurpolitiek van de nazi’s. Artige Kunst was in directe of in indirecte zin propagandakunst. Opvallend is ook het dedain ten opzichte van de hogere cultuur in het gedachtengoed van de Nazi's. Dat is een gedachte die - samen met weerzin tegen intellectualisme en de elite - ook deel uitmaakt van de ideologie van extreemrechts in de Westerse wereld van de laatste jaren. Alexander von Berswordt, de samensteller van de tentoonstelling, wil met deze tentoonstelling laten zien hoe fascistische beeldtaal werkt. Door het te laten zien kun je het ook ontmaskeren.
Deze publicatie is een voortvloeisel van het Time line Gallery project. In dit project bundelden ontwerpbureau DesignArbeid, het lectoraat Image in Context van Academy Minerva en kunstruimte Sign de krachten om jonge kunstenaars in staat te stellen om in door henzelf gevormde teams de mogelijkheden van de publieke ruimte begin 21 eeuw te onderzoeken en zichtbaar te maken. De straat als galery waarin projecten in een tijdslijn na elkaar eigen vormen van counter public space (Klug ..) kunnen realiseren. De kunstenaars zetten zich uiteen met actuele kwesties waarvoor nieuwe vormen van uitwisseling en participatie werden ontwikkeld: de klimaatcrisis tastbaar in het stijgende water, de rol van de vrouw binnen de studentenvereniging, vervreemding in het publiek domein, ons koloniaal verleden zichtbaar in onze publieke ruimte, propaganda achter grote stadsevents, het gemak waarmee ons fakenews op de mouw gespeld kan worden en de wijze waarop publiek en privaat domein in elkaar overlopen.De vraag die voor ons allen leidend is: Hoe kunnen kunstenaars en ontwerpers interventies doen die eraan bijdragen dat we als autonoom denkende mensen weer verbinding krijgen met wat Bruno Latour (2019) het Aardse noemt. Het Aardse als zijnde een concept dat ons helpt om de richting aan te geven waarheen we ons moeten bewegen in een bewustzijn dat de wereld niet meer bestaat uit een omgeving waar mensen zich in bevinden, maar uit een krachtenveld, een ecologie, waar we onderdeel van zijn. De onderzoekers van het lectoraat zoeken de conceptuele invalshoeken die ons helpen om zichtbaar te maken welke mogelijkheden de kunst heeft om het hoofd te bieden aan de vele vormen van propaganda en disciplinering in het begin van de 21 e eeuw die dit onmogelijk willen maken. Daarom vindt u in deze publicatie naast een schets van de verschillende interventies die de deelnemende kunstenaars ontwikkelden, ook de verschillende conceptuele perspectieven waar de onderzoekers uit het lectoraat mee werken.De hier gepresenteerde artistieke praktijken zijn een moment in de ontwikkeling van de kunstenaars, het gevolg van een scala aan ontmoetingen die eraan vooraf zijn gegaan en de consekwentie van een dynamiek die ze op een geven moment met elkaar in gang hebben durven zetten. Zonder de moed tot handelen was er nooit iets gebeurd. De gepresenteerde concepten zijn de diepe gronden waar een onderzoeker pas na verloop van tijd op durft te gaan bouwen. Deze concepten kunnen iets teweegbrengen. In de ontmoetingen kan het concept zich gronden en verbreden en kunnen de artistieke praktijken nieuwe betekenislagen krijgen. Samen helpen ze ons reflecteren op de nieuwe rollen van kunstenaars en ontwerpers in de openbare ruimte als publiek domein.
AI4debunk is een vierjarige EU-innovatieactie, gefinancierd door Horizon Europe, gewijd aan de bestrijding van desinformatie. Het project brengt 13 partners uit acht landen samen om burgers te empoweren met door AI aangedreven tools. Te midden van toenemende nepnieuws en propaganda streeft AI4Debunk naar het bevorderen van betrouwbaar online gedrag, in navolging van de oproep van de Europese Commissie voor een verstandige toepassing van AI.
