Dienst van SURF
© 2025 SURF
De resultaten van het onderzoek naar de Lokale Energie Initiatieven in de provincie Groningen
Het invullen van het klimaatakkoord op lokaalniveau wordt de komende jaren een pittigproces. Een centrale rol is hierbij weggelegdvoor decentrale overheden. Samen met denetbeheerder en lokale belanghebbendemoeten zij handen en voeten geven aan deruimtelijke inpassing van hernieuwbareenergieopwekking en het verduurzamen van degebouwde omgeving. Burgerinitiatieven lijkeneen mooie rol te kunnen vervullen en schietenals paddenstoelen uit de grond. Maar welke rolvervullen zij? Wat kan de gemeente verwachtenen hoe verloopt de samenwerking op dit moment?In dit artikel staat de vraag centraal hoe lokalepartijen de energietransitie vormgeven.
LINK
De energietransitie van fossiele naar duurzame energie krijgt brede maatschappelijk aandacht. Er zijn projecten voor het plaatsen van zonnepanelen en windturbines. Dit betreft zowel nationale projecten (zoals windparken op de Noordzee en de discussies over waterstof) als kleinere lokale projecten in huizen in woonwijken en bedrijfsgebouwen op bedrijventerreinen. Netcongestie is een recente ontwikkeling, wat betekent dat het elektriciteitsnet niet meer genoeg transportcapaciteit heeft om afspraken te kunnen maken voor nieuwe aansluitingen. Netcongestie beperkt de uitbreiding en vestiging van nieuwe bedrijven in sterke mate. De opschaling van de installatie van duurzame bronnen zoals zon- en windenergie wordt er door onmogelijk. Dit leidt tot een sterke vermindering van de toekomstige economische activiteiten en brengt het halen van duurzame-energiedoelstellingen in gevaar. Op korte termijn is volledig fysieke versterking van het net onmogelijk door gebrek aan mankracht en trage vergunningsprocedures. Een tussentijdse oplossing is het optimaal benutten van de netcapaciteit door de werkelijke vraag en aanbod te meten en beter op elkaar af te stemmen. In deze aanvraag stellen wij een onderzoeksaanpak voor om op lokaal bedrijventerreinenniveau deze sturing, vanuit een nauwe samenwerking tussen de netbeheerder, de parkorganisatie en de lokale (MKB) bedrijven op een bedrijvenpark, vorm te geven. Dit verkennend onderzoek begint met het in kaart te brengen van lokale (energie-)behoeftes en oplossingsmogelijkheden op laagspanningsniveau. Dit gebeurt door de informatie van slimme meters en de laagspanningstrafo’s momentaan uit te lezen en met AI de te verwachtte belasting te bepalen. Als bekend is wat de lokale regelmogelijkheden zijn, kan er met de bedrijven worden nagegaan hoe het huidige laagspanningsnet beter kan worden benut voorafgaand aan grote netverzwaring. Wij inventariseren hoe de opties en de voordelen voor de ondernemers op een begrijpelijke manier kunnen worden gepresenteerd, bijvoorbeeld met behulp van een dashboard.
MKB-bedrijven op het gebied van architectuur, gebiedsontwikkeling, ontwerp, digital design en technologie-ontwikkeling zien een nieuwe ‘markt’ ontstaan in de toenemende interesse voor de stedelijke commons. Dat zijn lokale gemeenschappen waarin mensen resources zoals energie, mobiliteit of woonruimte met elkaar delen en beheren, op een duurzame en pro-sociale manier. MKB-bedrijven zien kansen om in co-creatie met deze leefgemeenschappen nieuwe diensten en producten te ontwikkelen waarmee bewoners hun hulpbronnen gemeenschappelijk kunnen managen. MKB-bedrijven zien de ontwikkeling van stedelijke commons daarnaast als mogelijke oplossing voor urgente maatschappelijke vraagstukken en missies op het gebied van inclusieve woningbouw, duurzaamheid en de energietransitie. Voor het goed functioneren van de commons is een heldere articulatie en implementatie van hun onderliggende (maatschappelijke) waarden essentieel. Dit vraagt van MKB-bedrijven een zoektocht naar nieuwe manieren van gebieds- en technologie-ontwikkeling in samenwerking met bewoners. Een specifiek probleem daarbij betreft het vertalen van de commons-waarden naar een technologisch systeem dat het gezamenlijk beheer van hulpbronnen mogelijk maakt. Hiervoor wordt veel verwacht van digitale platformen en distributed ledgers technologies zoals de blockchain. Dit zijn databases die precies bijhouden wie wat bijdraagt en gebruikt. Ze koppelen zo’n boekhouding ook aan rechten, plichten en reputaties van de deelnemers. Bij de inrichting van zo’n systeem moeten ontwerpers steeds keuzes maken en rekening houden met spanningen tussen bijvoorbeeld privacy en transparantie, of individuele en collectieve belangen. In dit ontwerpproces stuiten MKBs op een kennishiaat. Hoe kunnen de onderliggende (maatschappelijke) waarden van commons-gemeenschappen 1) worden gearticuleerd en 2) vertaald naar een ontwerp voor de organisatie van een stedelijke commons met behulp van digitale platformen? Dit onderzoek verkent deze vragen in een fieldlab in Amersfoort, op twee ‘transfersites’ in Amsterdam en Birmingham, en met community of practice partners. Samen met hen worden een set design-principes en richtlijnen ontwikkeld voor het ontwerp van DLTs voor de stedelijke commons.
Gemeente Deventer en Saxion willen een impuls geven aan hun onderlinge samenwerking. Op allerlei fronten wordt al samengewerkt, maar er is behoefte aan focus en verduurzaming van het partnership. Het doel is om samen van Deventer een aantrekkelijke onderwijs-en studentenstad te maken. Maar ook om de inzet van onderwijs- en onderzoekscapaciteit van Saxion te versterken ten behoeve van lokale vraagstukken. Hiervoor benutten we het interdisciplinaire SmartSolutionsSemester, het stadsLAB in Deventer en het Loket van Mogelijkheden in Deventer (zie bijlage 1). De focus ligt daarbij op de actuele thema’s Duurzaamheid (circulariteit & energietransitie), Gezondheid (welzijn, zorg & technologie) en ICT. We willen meer kennisinteractie op gang brengen, meer samenwerken en een hecht netwerk opbouwen: de City Deal Deventer. Ons doel is om studenten, docenten en lectoren van Saxion te betrekken bij lokale vraagstukken. Dat betekent eerst samen kennismaken en vervolgens samen kennis ontwikkelen, delen en toepassen. Hiervoor brengen we studenten, docenten en lectoren van Saxion in contact met de gemeente Deventer en de bij de vraagstukken betrokken bedrijven en instellingen. Tegelijkertijd kijken we naar initiatieven van burgers en hoe deze via het Loket van Mogelijkheden een stap verder geholpen kunnen worden. We brengen mensen thematisch samen en zorgen voor bestendiging van verbanden door deze te verankeren in onderwijs en onderzoek. Door de additionele inzet van een Fast Forward trainee als extra aanjager geven we een impuls. Door studenten, docenten en lectoren direct(er) te betrekken bij de uitdagingen van de regio Deventer dragen we bij aan het versterken van de kennispositie van Deventer. Dit maakt Deventer aantrekkelijk als vestigingsplaats voor bedrijven, als woon- en werkomgeving voor burgers en als leer- en onderzoeksomgeving voor studenten, docenten en lectoren. Zo kan Deventer zich blijven ontwikkelen als een aantrekkelijke en bruisende onderwijs– en studentenstad. Samen maken we kennis met en in Deventer!