In dit artikel staan we stil bij het begeleiden van een bijzonder leerteam van hbo-studenten. Het betreft social-workstudenten die zelf ervaring hebben met hulpverlening en persoonlijk herstel en eigen ervaringskennis willen benutten in hun professionele leren en werken. Een boeiende, korte keten van cliënt naar professional die een bijzonder leerproces vergt. Welke begeleiding is hier op zijn plaats? Wat wordt er verwacht van een begeleider? Eerst gaan we in op de onderwijs- en organisatieverandering die nodig is om ervaringskennis een serieuze plek te geven in professionele ontwikkeling. We sluiten af met het beantwoorden van twee vragen: wat zijn werkzame onderdelen van onze aanpak? En wat is overdraagbaar naar andere opleidingen en begeleidingscontexten? Wij zijn respectievelijk als leerteambegeleider en als onderzoeker en promovenda (op het terrein van ervaringsdeskundigheid) betrokken bij dit bijzondere leerteam.
Het Instituut voor Social Work (ISW) van de Hogeschool Utrecht (HU) ziet sinds de onderwijsinnovatie het leerteam als het kloppend hart van de opleiding. Hoe het leerteam in de onderbouw als hart van de opleiding gedurende een periode van vijf jaar daadwerkelijk is gerealiseerd is in het studiejaar van 2021-2022 onderzocht. Met behulp van de onderzoeksinstrumenten literatuuronderzoek, documentenonderzoek, enquêtes en diepte-interviews is beschreven wat de uitgangspunten van het leerteam als hart van de opleiding waren, hoe leerteambegeleiders bijdragen aan de realisatie ervan en wat studenten ervaren. Het antwoord op de eerste deelvraag bestaat uit de vijf uitgangspunten thuishaven, gepersonaliseerd leren, persoonlijke ontwikkeling, beroepsidentiteitsvorming en kwalificatie. In antwoord op de tweede deelvraag wordt duidelijk dat leerteambegeleiders op verschillende manieren bijdragen aan het leerteam als hart van de opleiding. Zij geven duidelijk een invulling aan alle vijf de uitgangspunten om het leerteam het hart van de opleiding te laten zijn, maar er zijn ook accentverschillen. Het antwoord op de derde deelvraag is dat studenten VT en DT uiteenlopende ervaringen hebben met het leerteam als hart van de opleiding. Zij herkennen wel de vijf uitgangspunten, maar niet elke student ervaart het leerteam expliciet als het hart van de opleiding. De opleiding is erin geslaagd om het leerteam als hart van de opleiding te realiseren. In hoeverre dit gedachtegoed ook altijd zichtbaar en merkbaar is voor de studenten vraagt om verdere evaluatie door vaker in gesprek te gaan met studenten. De plaat Hier staan we met de leerteams in bijlage 1 kan hiertoe een belangrijke bijdrage leveren. Het verdient ten slotte aanbeveling om de rol van de leerteambegeleider nader te onderzoeken.
Bij het werken met een leerlandschap formuleert een student voor zichzelf - in samenspraak met zijn leerteam - leervragen en leeractiviteiten. Hij doet steeds (pedagogisch) onderzoek in de dagelijkse werkelijkheid van de school. Bij het doen van (pedagogisch) onderzoek kan Digital Storytelling een rol spelen. Een hulpmiddel dat gericht is op het ondersteunen van het complexe proces van observeren, interpreteren, concluderen, documenteren, rapporteren en betekenisgeving. Met het inzetten van multimedia komt bovendien aan de orde: het aantrekkelijke karakter van het werken met deze multimedia. Die aantrekkelijkheid betreft zowel het plezier dat aan het werken met media valt te beleven als de voldoening bij het beantwoorden van een beeldende leervraag.
Deze top-up subsidie sluit aan op het project ‘Afstemmen op diversiteit in de klas. De ontwikkeling van een passend professionaliseringspalet voor leraren’. De wens en noodzaak om het onderwijs goed af te stemmen op diversiteit onder leerlingen zijn groter dan ooit binnen onze maatschappelijke context van passend onderwijs, kansenongelijkheid en het streven naar inclusie. Professionele ontwikkeling op dit vlak vindt met name plaats in de scholen, wanneer leraren zich ontwikkelen van basisbekwaam tot vakbekwaam. Het vormgeven van effectieve professionalisering op dit thema is complex. De praktijkvraag van de werkveldpartijen was dan ook: ‘Hoe kunnen leraren door voortgezette professionalisering ondersteund worden om beter af te stemmen op diversiteit?’ In drie deelstudies is deze vraag onderzocht. Eerst zijn differentiatiestrategieën, opvattingen, dilemma’s en factoren in verwachtingsvorming van leraren onderzocht. Daarnaast zijn inhouden en vormen van voortgezette professionalisering die leraren als effectief ervaren voor het afstemmen op diversiteit in kaart gebracht. Op basis van de uitkomsten is een professionaliseringspalet ontwikkeld en geïmplementeerd in vijf scholen. De professionalisering was zo opgebouwd dat leraren op basis van de visie van de school en hun individuele leervragen keuzes maakten uit de leeractiviteiten in het palet en hier in leerteams mee aan de slag gingen. Eigen regie op de professionalisering en afstemming op de diversiteit in de teams werd hiermee beoogd. In de praktijk bleek het nemen van professionele ruimte zowel inhoudelijk als organisatorisch nog geen vanzelfsprekendheid is in scholen. Veel leraren hoopten op sturing en concrete aanbevelingen. Hierop zijn trajecten in de scholen aangepast en is er minder met het professionaliseringspalet gewerkt dan beoogd. De doorontwikkeling van het palet op basis van de behoeften en ervaringen van de leraren tijdens de professionalisering is hierdoor minder goed gerealiseerd dan gepland. Gezien de ontwikkelingen in de beroepspraktijk rondom passend onderwijs en inclusie is een goed ontwikkeld professionaliseringspalet wel wenselijk.
Binnen de opleiding Social Work wordt ervaringskennis onder studenten beter benut door een daartoe ingericht leerlandschap. Zo zijn er bijzondere leerteams waar studenten worden begeleid in het verkennen van hun persoonlijke ervaringen en mogelijke professionalisering daarvan ten behoeve van de beroepsontwikkeling. In dit project begeleiden twee onderzoekers en drie docenten van Social Work afstudeerders in hun deelname aan de Innovatie Kring Sociaal Werk ‘werken met ervaringskennis en -deskundigheid: what’s in it for me?’Doel Met dit project wordt een leerlandschap gecreëerd dat ervoor zorgt dat de leeronderdelen voor studenten met ervaringskennis op elkaar afgestemd zijn. Resultaten Uit eerder recent onderzoek blijkt dat een groot deel van de studenten kampt met ingrijpende of traumatische ervaringen. Deze studenten blijven echter gemakkelijk ongezien binnen de opleiding. Het leerlandschap en de betrokken docentbegeleiders beogen juist deze studenten te verwelkomen en samen met hen te leren van hun ervaringen. Zo bestaan er een Peer Support Groepen en is er een bijdrage geleverd aan Tijdschrift Begeleidingskunde. Looptijd 01 september 2018 - 31 december 2021 Aanpak Er is een nauwe samenwerking tussen docenten, onderzoekers en studenten van opleidingen Social Work, Verpleegkunde studies en de programmalijn binnen het lectoraat Participatie Zorg en Ondersteuning.
Binnen de opleiding Social Work wordt ervaringskennis onder studenten beter benut door een daartoe ingericht leerlandschap. Zo zijn er bijzondere leerteams waar studenten worden begeleid in het verkennen van hun persoonlijke ervaringen en mogelijke professionalisering daarvan ten behoeve van de beroepsontwikkeling. In dit project begeleiden twee onderzoekers en drie docenten van Social Work afstudeerders in hun deelname aan de Innovatie Kring Sociaal Werk ‘werken met ervaringskennis en -deskundigheid: what’s in it for me?’Doel Met dit project wordt een leerlandschap gecreëerd dat ervoor zorgt dat de leeronderdelen voor studenten met ervaringskennis op elkaar afgestemd zijn. Resultaten Uit eerder recent onderzoek blijkt dat een groot deel van de studenten kampt met ingrijpende of traumatische ervaringen. Deze studenten blijven echter gemakkelijk ongezien binnen de opleiding. Het leerlandschap en de betrokken docentbegeleiders beogen juist deze studenten te verwelkomen en samen met hen te leren van hun ervaringen. Zo bestaan er een Peer Support Groepen en is er een bijdrage geleverd aan Tijdschrift Begeleidingskunde. Looptijd 01 september 2018 - 31 december 2021 Aanpak Er is een nauwe samenwerking tussen docenten, onderzoekers en studenten van opleidingen Social Work, Verpleegkunde studies en de programmalijn binnen het lectoraat Participatie Zorg en Ondersteuning.
