Studenten aan de Hogeschool Utrecht, Instituut Theo Thijssen (ITT), voeren in het derde studiejaar een onderzoek uit en beschrijven dit onderzoek in een onderzoeksverslag. Tijdens deze onderwijseenheid krijgen de studenten van hun docent schriftelijke feedback op een tussenproduct van het onderzoeksverslag. Om zicht te krijgen op de inhoud van de feedback, is op basis van het artikel van Hattie en Timperley (2007) een kijkkader geconstrueerd. Dit kijkkader blijkt een waardevol instrument te zijn om schriftelijke feedback te karakteriseren en kan (als dat nodig is) gebruikt worden als eerste stap ter verbetering van de feedback.
Leden van de kenniskring “Professionalisering van Leraren en Lerarenopleiders” (Fontys Lerarenopleiding Tilburg) zijn voornemens een intervisiegroep op te zetten waarin opleiders met elkaar van gedachten wisselen over het begrip modelling: het voordoen, expliciteren en legitimeren van wat het zou kunnen betekenen om docent te zijn en bepaalde didactische en pedagogische keuzes te maken. Aan de hand van een door Powell (2015) opgesteld kijkkader willen zij zich ontwikkelen in hun professionele rol als “leraar van leraren”. Hoe deze intervisiegroep te werk gaat, wie er aan deelnemen, welke vragen en dilemma’s centraal staan, en wat de beoogde of mogelijk onverwachte leeropbrengsten kunnen zijn, zal in deze bijeenkomst samen met de aanwezige congresdeelnemers verkend worden. Uitwisseling van ervaringen met modelling en met professionele ontwikkeling op dit gebied zullen centraal staan; congresdeelnemers worden van harte uitgenodigd hun praktijkvoorbeelden te delen. Doel van de bijeenkomst is te komen tot een concretere invulling van dit intervisietraject, waarmee opleiders in hun eigen context aan de slag kunnen.
In dit artikel doen we verslag van een onderzoek naar het vakmanschap van de vmbo-docent in de bovenbouw. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van het innovatiearrangement Professional in Beeld (PiB) waarin drie vmbo-scholen en de lerarenopleiding Archimedes van de Hogeschool Utrecht gewerkt hebben aan het ontwikkelen van opleidings- en professionaliseringsactiviteiten gericht op de ontwikkeling van het vakmanschap van de vmbo-docent. In het onderzoek zijn negen praktijksituaties gefilmd en zijn met de betreffende docenten de praktijksituaties volgens de Stimulated Recall-methode nabesproken. De observaties en reflecties zijn getypeerd aan de hand van een daarvoor ontwikkeld kijkkader. De resultaten konden vertaald worden in vijf vignetten die de kern van het vakmanschap van de vmbodocent samenvatten: pedagogisch aansluiten, didactisch aansluiten, beroepsgericht werken, contextgericht werken, aandacht voor doorlopende leerlijnen en toekomstperspectief. Het artikel is als volgt opgebouwd. Eerst schetsen we de aanleiding en kader van het onderzoek. Daarna beschrijven we achtereenvolgens het kijkkader (onze operationalisering van het vakmanschap), de onderzoeksvraag, de onderzoeksgroep, de onderzoeksmethode en de dataverzameling en -analyse. Vervolgens gaan we in op de resultaten. We sluiten af met conclusies en aanbevelingen voor de lerarenopleiding
In Nederland hebben 75.000 tot 116.000 gezinnen te kampen met problemen op meerdere levensgebieden, zoals het voeren van de huishouding, opvoeding, financiën, individuele ontwikkeling en relaties. De lijdenslast van deze gezinnen is groot en de publieke kosten per gezin zijn hoog. Kenmerkend voor deze gezinnen is dat ze zowel problemen hebben in het gezin, als problemen met de hulpverlening. Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning aan gezinnen met meervoudige problemen. Sociaal werkers nemen een sleutelpositie in bij de ondersteuning aan deze gezinnen. Ze hebben de belangrijke taak om de problemen, die vaak van generatie op generatie doorgegeven worden, te doorbreken. Het realiseren van ondersteuning aan deze gezinnen is complex. Sociaal werkers verwoorden een paradox: de meervoudigheid van de problematiek vraagt om samenwerking, maar juist samenwerking is vanwege deze meervoudigheid moeilijk te realiseren. De ervaring leert dat gebrekkige samenwerking, zowel met het gezin als tussen de hulpverleners onderling, fatale gevolgen kan hebben. Sociaal werkers geven aan dat er een andere werkhouding nodig is om in gezinnen met meervoudige problemen effectief samen te werken. Zij willen komen tot een houding waarmee zij zich duidelijk positioneren, als professional verbinding kunnen leggen met alle betrokkenen (cliënten, sociaal netwerk, professionals en leidinggevenden) en deze kunnen aanspreken op (de effecten van) hun handelen. Om hun handelen te optimaliseren, willen zij structureel op hun houding reflecteren. In aansluiting op voorgenoemde behoeften van sociaal werkers ontwikkelen we, samen met sociaal werkers, een op sociale technologie gebaseerde ?tool?: een leerinstrument dat hun reflectie ondersteunt. Het doel van dit instrument is dat professionals hun op samenwerken gerichte houding kunnen observeren en hierop reflecteren in interactie met anderen als onderdeel van hun dagelijkse werkzaamheden. Op deze manier verbeteren professionals de kwaliteit van de samenwerking en daarmee ook de ondersteuning aan gezinnen met meervoudige problemen.
