Familierelaties kunnen goede zorg voor een persoon met dementie soms moeilijker maken. Dat is jammer voor alle betrokkenen. Een eenvoudig loyaliteitsmodel gebaseerd op het gedachtegoed van Ivan Boszormenyi-Nagy, grondlegger van de gezinstherapie, kan professionals en familieleden helpen om gedrag anders te bezien.
Eind 2022 woonden in Nederland 17.652 kinderen in een pleeggezin. Van alle pleegzorgplaatsingen betrof 46% een plaatsing in het eigen netwerk van het pleegkind, dat meestal de eigen familie is. Bij deze familieplaatsingen hebben kinderen vaker met loyaliteitsconflicten te maken vanwege complexe familierelaties dan bij plaatsingen buiten hun familie(netwerk). Familiebanden blijken een bijzondere kracht en veerkracht in familieplaatsingen: ‘Eigen bloed is het waard om voor te vechten’ (pleegzorgwerker, Van de Koot et al., 2023). Hoewel familiepleegzorg een veelbelovende vorm van pleegzorg is qua stabiliteit en vertrouwdheid voor het kind, zorgen de intergenerationele familiebanden voor meer conflicten, hoogoplopende emoties en specifieke spanningen. Hierdoor stellen familieplaatsingen de betrokken pleegzorgwerkers vaak voor uitdagingen. Vaak verblijft het kind al in het (familie)pleeggezin voordat de pleegzorgwerker betrokken raakt en kunnen er zorgen bestaan over de veiligheid van het kind. Familieplaatsing in pleegzorg vraagt daarom van pleegzorgwerkers bijzondere kennis en vaardigheden over: 1) het begeleiden van de plaatsing van het pleegkind, en 2) het begeleiden van de familierelaties. Daarover is enerzijds meer onderzoek nodig in de sterke punten en belemmeringen van familiepleegzorg, alsmede de behoeften van pleegkinderen, hun ouders en pleegouders. Anderzijds is het van belang inzicht te krijgen in de vaardigheden, hulpmiddelen en werkvormen die pleegzorgwerkers nodig hebben om deze specifieke vorm van pleegzorg te begeleiden, zodat familieplaatsingen duurzaam en stabiel blijven en/of worden. Dit onderzoek beoogt antwoord te geven op de volgende vraag ‘Hoe kunnen pleegzorgwerkers het pleegkind en zijn pleegouders, ouders en mogelijke andere familieleden gedurende familieplaatsingen zo begeleiden dat de relaties rondom het pleegkind van dusdanige aard zijn dat de loyaliteit van het kind naar alle voor hem belangrijke familieleden mag uitgaan?’. Het consortium beoogt dat potentieel veelbelovende plaatsingen voor kinderen minder vaak in breakdown eindigen, maar dat het kind relationele stabiliteit en welzijn ervaart.
Bedrijfsovername is een grote uitdaging voor agrarische familiebedrijven, waarbij het sociaal-emotioneel welzijn van de familie is geïdentificeerd als een belangrijk knelpunt. Vanuit het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) is in 2019 het beleidsprogramma Duurzame Bedrijfsopvolging gestart om het aantal succesvolle bedrijfsoverdrachten te verhogen. Een belangrijk onderdeel hiervan is een op te richten Kenniscentrum. Dit project wil het Kenniscentrum voeden met onderzoek naar de familiale dimensie van bedrijfsopvolging. Het praktijkonderzoek wordt uitgevoerd door een consortium bestaande uit het Lectoraat Familiebedrijven van Hogeschool Windesheim, Aeres Hogeschool Dronten, Van Hall Larenstein Leeuwarden, het Fries Sociaal Planbureau, het NAJK en LTO Noord. Doel van dit project is het inventariseren en evalueren van de ondersteunende advies- en kennisinfrastructuur op de familiale dimensie bij het opvolgingstraject van agrarische familiebedrijven. Dit doen we door inzichten op te halen bij zestien agrarische bedrijfsfamilies, in verschillende stadia van het opvolgingsproces. In het project vergelijken we hoe de families en de ondersteunende advies- en kennispartijen omgaan met de belangen en behoeften van verschillende familieleden (opvolgers, overdragers, partners en niet-opvolgers) tijdens het opvolgingsproces. Daarnaast wordt kwantitatief onderzoek gedaan onder studenten op de twee deelnemende agrarische hogescholen, om de behoeften en verwachtingen van potentiële opvolgers en niet-opvolgers ten aanzien van bedrijfsoverdracht in kaart te brengen. Het project moet resulteren in gevalideerde verbetervoorstellen (stappenplannen) voor zowel agrarische bedrijfsfamilies als adviseurs gericht op de verschillende stadia van bedrijfsopvolging. Ook worden spelvormen ontwikkeld om moeilijke en relationeel ingewikkelde onderwerpen beter bespreekbaar te maken in het agrarisch onderwijs. Tot slot worden de resultaten van het onderzoek geschikt gemaakt voor gebruik binnen agrarische scholen om het curriculum over de zachte kant van bedrijfsopvolging te versterken.
MKB-familiebedrijven hebben regelmatig te maken met rolveranderingen (bijvoorbeeld door bedrijfsopvolging) die gepaard gaan met spanningen. Hoe families omgaan met spanningen bepaalt of familierelaties worden versterkt of beschadigd. Beschadigde relaties kunnen grote nadelige gevolgen hebben voor het bedrijf omdat de continuïteit in gevaar wordt gebracht. Maar als spanningen goed worden benut dan kunnen ze juist leiden tot groeikansen en innovatie. MKB-familiebedrijven geven aan dat ze het moeilijk vinden om met spanningen om te gaan. Hieruit volgt de praktijkvraag: Hoe kunnen we beter omgaan met spanningen binnen ons familiebedrijf en voorkomen dat we ruzie krijgen? Het doel van het project is om de continuïteit van MKB-familiebedrijven te waarborgen door ondernemers en hun adviseurs vaardiger te maken in het (h)erkennen en omgaan met spanningen door middel van de principes van waarderend communiceren. Het project wordt uitgevoerd door het Lectoraat Familiebedrijven van Windesheim en het Lectoraat Human Communication Development van de HAN. Samen met diverse mediators en familiebedrijf therapeuten en 10 ondernemende families onderzoeken we, middels ontwerpgericht onderzoek, welke tools, onder welke omstandigheden, succesvol kunnen worden ingezet. Het NGFB levert expertise en is aangesloten voor de valorisatie. De centrale onderzoeksvraag is: Hoe kunnen familieleden hun onderlinge relaties verbeteren bij spanningen die ontstaan door rolveranderingen ten behoeve van de continuïteit van het familiebedrijf? Wij beogen de volgende resultaten te realiseren: • Vergroten van het handelingsrepertoire van ondernemende families bij het omgaan met spanningen door rolveranderingen via kennisontwikkeling en de vertaling hiervan naar gevalideerde gesprekskaarten, kennisclips, een rollenspel, casuïstiek, een masterclass en een werkboek; • Breed agenderen van de thematiek door ontwikkelde kennis en tools onder te brengen: In de praktijk, o.a. middels het NGFB door het ontwikkelen van een masterclass; In het onderwijs, o.a. door de ontwikkeling van een mini-minor (15 ECTS) op dit thema; In de wetenschap met vakbladartikelen en een wetenschappelijk paper.
