De Handreiking Discursieve Analyse, ofwel de ‘Discoursanalytische Bril’ (DaB) is een waardevol en praktisch instrument voor communicatieprofessionals. Het is een kennismaking met de discursieve benadering: het geeft een overzicht van stappen bij discoursanalyse, inzichten die deze analyse oplevert en de meerwaarde daarvan voor communicatieprofessionals. Ook wordt in de DaB een voorbeeld gepresenteerd van discoursanalyse in de communicatiepraktijk: de zaak-Vaatstra. De DaB is een samenwerking van het Lectoraat Communication & Sustainable Society (Hanzehogeschool Groningen), het Lectoraat Crossmediale Communicatie in het Publieke domein (Hogeschool Utrecht) en Dienst Publiek en Communicatie Ministerie van Algemene Zaken.
In this paper we describe the development of a training for crisis communication professionals, the ‘Discourse Analytical Glasses’(DAG). The DAG training was developed based on the results of three discursive studies on social media discussions about crisis situations. In the training, participants gain insight into the discursive activities that were demonstrated to be particularly relevant in these discussions: rumour construction and mobilization. The training aims to increase the crisis communication professional’s sensitivity for the way language is used on social media and help them to formulate appropriate and timely reactions during crises causing social anxiety in the public domain. In dit artikel beschrijven we de ontwikkeling van een training voor professionals in crisiscommunicatie, de ‘Discoursanalytische Bril’ (DAB). De DAB werd ontwikkeld op basis van resultaten van drie studies naar discussies op sociale media over crisis situaties. In de training krijgen de deelnemers inzicht in de discursieve activiteiten die relevant zijn in deze discussies: geruchtvorming en mobilisatie. De training heeft als doel de interactionele gevoeligheid van de communicatieprofessional te verhogen, zodat deze opmerkt hoe taal wordt gebruikt op sociale media. Ook helpt de training de communicatieprofessional om tijdig passende reacties te formuleren tijdens crises die sociale onrust in het publieke domein veroorzaken.
In dit magazine (rapport) blikken betrokken onderzoekers en professionals terug op “The Next Level” en de resultaten daarvan, die onder meer bestaan uit trainingen op het gebied van ‘crises & social media’ voor professionals. In mei 2016 is na ruim 2 jaar een einde gekomen aan onderzoeksproject "The Next Level". De lectoraten Crossmediale communicatie in het Publieke Domein en Regie van Veiligheid (Hogeschool Utrecht) werkten hierin samen met professionals uit het communicatie- en veiligheidsdomein. Centrale vraag in dit onderzoek was: hoe kan bij een crisis - beïnvloed door sociale media - effectief vorm worden gegeven aan crisiscommunicatie en crisismanagement?
De Top-up subsidie gebruiken wij voor het ontwikkelen van cursusmateriaal vanuit de resultaten uit project ‘The Next Level’ voor het curriculum ‘Communicatie’, ‘fysiotherapie’, een postbachelor-cursus ‘het gesprek’ die september 2017 start bij het Centrum voor Communicatie en Journalistiek (CCJ) en voor de beroepspraktijk ook buiten het crisisdomein. The Next Level heeft interessante inzichten opgeleverd over de wijze waarop taalgebruik op sociale media bijdraagt aan geruchtvorming en mobilisatie tijdens crisis. We spreken van geruchtvorming als een bepaalde voorstelling van zaken online de ronde doet, terwijl de feitelijkheid door autoriteiten (nog) niet is bevestigd of (al) is ontkend, en samengaat met of bijdraagt aan maatschappelijke onrust . Bij de vorming van mobilisatie kan het om verschillende doelen gaan zoals het winnen van morele en ideële steun voor de beweging . Een crisis kent vaak een sluimerende aanloop die uitmondt in een escalatie van de situatie. Het is de taak van het crisisteam om gedurende de aanloopperiode tot en met de escalatie van een crisis signalen tijdig en juist te kunnen duiden. Maar ook in reguliere tijden kunnen de inzichten vanuit een gespreksbenadering voor professionals die veel gesprekken voeren waardevol zijn. Inzichten uit The Next Level zijn verwerkt in een training voor crisisprofessionals: de Discoursanalytische Bril (DaB). Deze training stelt professionals in staat te kijken naar interacties op social media tijdens crises. Communicatie- en veiligheidsadviseurs hebben door de invloed van social media te maken met een veranderde interactionele context. Toch is er zowel wetenschappelijk als in de praktijk weinig aandacht voor de interactionele aspecten van crisiscommunicatie (Klarenbeek, 2012), de manier waarop mensen met elkaar in gesprek zijn over een crisis en de effecten daarvan. In The Next Level demonstreren we aan de hand van de DaB de toegevoegde waarde van een dergelijk perspectief voor professionals in het crisisdomein. De training werd goed beoordeeld. Renate den Elzen, communicatieadviseur Nationale Politie, gaf aan dat de resultaten toepasbaar zijn in de praktijk van alledag. Ook Niels Loeffen, adviseur bij communicatieadviesbureau HowAboutYou, benadrukt de toepassing van de gespreksbenadering bij crises. Tijdens en vlak na de looptijd van het project is er voortdurend aandacht geweest voor de integratie van deze inzichten in de beroepspraktijk, door middel van een reeks trainingen bij Nationale Politie, het Genootschap voor burgemeesters, Veiligheidsregio’s Utrecht, Friesland en Zuid-Holland, Foodlog, in workshops op internationale congressen, en als cursusonderdeel van post-bachelor cursus bij het CCJ. Ook in het onderwijs buiten de HU hebben we gastcolleges verzorgd bij de RUG en de WUR. De gespreksbenadering (ook buiten het crisisdomein) wordt een kernthema in het vernieuwde curriculum van de faculteit Communicatie en Journalistiek aan de Hogeschool Utrecht (Communicatie). In de opleiding is behoefte aan het stimuleren van het onderzoekend vermogen van studenten Communicatie. In vakken behorende tot de onderzoeksleerlijn kan worden ingezet op gespreksanalytisch onderzoek. Vanuit de opleiding fysiotherapie is gevraagd om een cursus gesprek tussen behandelaars en patiënten.
