Dienst van SURF
© 2025 SURF
Cort & Krachtig is een ontwikkelingskader voor onderbouwde mobiliteitsmaatregelen gericht op gedragsverandering. Het is ontwikkeld door het lectoraat Crossmediale Commuicatie in het Publieke Domein (Publab) in samenwerking met de Programmadirectie Beter Benutten (Ministerie van Infrastructuur & Milieu). De hulpmiddelen en methodieken in Cort & Krachtig helpen de betrokken partijen binnen het Programma Beter Benutten op een gestructureerde wijze tijdens de probleemanalyse relevante informatie te verzamelen voor de onderbouwing, verantwoording van en draagvlak voor de gekozen maatregelen.
MULTIFILE
Er is steeds meer aandacht voor leefstijl in de zorg en er is een toename van beschikbare effectieve methodieken voor gedragsverandering. Desondanks is de implementatie van leefstijlinterventies complex en ingewikkeld, waardoor leefstijl nog geen integraal onderdeel van de reguliere zorg is. Verpleegkundigen hebben een belangrijke rol bij het bevorderen van een gezonde leefstijl. Verpleegkundigen ervaren echter barrières om leefstijl te integreren in de dagelijkse zorg. Tijd, onvoldoende kennis en middelen en weerstand bij de patiënt spelen hierin een centrale rol. Dit artikel laat een aantal eenvoudig toe te passen methodieken voor gedragsverandering zien, waarmee verpleegkundigen en mogelijk ook andere zorgprofessionals aan de slag kunnen gaan. Van belang is om aan te sluiten bij de wensen en behoeften van de patiënt, zoals vanuit de benadering van Positieve Gezondheid, om de eigen regie en intrinsieke motivatie te vergroten. Op deze manier hopen we een bijdrage te leveren aan het versterken van de implementatie van leefstijl in de zorg, aansluitend bij de Coalitie Leefstijl in de Zorg.
Aanleiding Bewegen als medicijn is onomstotelijk bewezen, zeker voor mensen met complexe gezondheidsproblemen. Ondanks deze kennis is toepassen ervan geen standaardpraktijk in de zorg. Hierin verandering aanbrengen is een uitdagend vraagstuk. Praktijkprobleem Medisch Specialistisch Revalidatiecentrum Basalt behandelt jaarlijks duizenden volwassenen met complexe gezondheidsproblemen. Ze streven ernaar om naast herstelzorg en het hervatten van de maatschappelijke rol, duurzaam gezond beweeggedrag te bevorderen, ook na de revalidatieperiode. Het onderzoeksprogramma "Basalt in Beweging" is ontwikkeld om op maat gemaakte ondersteuning te bieden aan revalidanten, gericht op gedragsverandering en het vergroten van de capaciteit, fysieke/sociale omgeving en motivatie tijdens revalidatie. Daarnaast biedt Basalt adviesgesprekken tijdens en na de revalidatieperiode aan om de behoeften van revalidanten af te stemmen op het beschikbare beweegaanbod in hun eigen leefomgeving. Hoewel de exacte gegevens over het aantal revalidanten dat doorstroomt naar beweegaanbod in de eigen leefomgeving niet beschikbaar zijn, blijkt uit onderzoek dat deze groep aanzienlijk minder beweegt dan mensen zonder lichamelijke beperkingen. Dit ondanks de inspanningen vanuit Basalt maar ook de Gemeentes zoals Den Haag en vele stichtingen vanuit het Sport- en Welzijnsdomein. Doelstelling Het PD-traject heeft als hoofddoel om een soepele beweegreis te bieden aan (ex) revalidanten van Basalt in de regio Haaglanden, met subdoelen gericht op het verkennen van de huidige situatie, het ontwikkelen van een gezamenlijk gedragen veranderaanpak en het implementeren en evalueren van deze aanpak. Onderzoeks- en veranderaanpak Een gezamenlijke inspanning van alle stakeholders, waaronder revalidanten, zorgprofessionals, beweeg- en sportinitiatieven, welzijnsorganisaties en de Gemeente Den Haag, is nodig om de beweegreis van revalidanten in kaart te brengen, te herontwerpen, te veranderen en te evalueren. Het PD-traject zal worden aangepakt via actieonderzoek, waar nodig gebruikmakend van designmethodieken, waarbij de perspectieven van betrokkenen worden samengebracht en cyclisch wordt gewerkt aan verkennen, plannen, uitvoeren en evalueren van veranderingen in de beweegreis van revalidanten.
Het belang van gezondheidsbevordering en de preventie van chronische ziekten is evident en heeft een prominente plek in het nationaal Preventieakkoord, het recente Integraal Zorgakkoord en de Topsector Life Sciences & Health. Binnen de Kennis- en Innovatieagenda ‘Gezondheid & Zorg’ wordt het belang van een gezonde leefstijl en een gezonde leefomgeving onderstreept. Voor gezondheidsbevordering moeten ‘alle hens aan dek’. Dit vraagt naast een andere organisatie en financiering van de zorg ook om competente professionals in zorg & welzijn die in staat zijn om op effectieve wijze bij te dragen aan een gezonde leefstijl van hun patiënt/cliënt. In de professionele praktijken van zorg & welzijn spelen een aantal knelpunten. Leefstijl wordt niet gezien als integraal onderdeel van het werk. Professionals geven advies, maar gebruiken zelden effectieve methodieken voor gedragsverandering. Daarnaast geven professionals aan dat zij behoefte hebben aan nieuwe competenties voor het bevorderen van een gezonde leefstijl, want “patiënten doen niet wat ik zes maanden geleden gezegd heb”. Binnen de gedragswetenschappen is bekend dat kennis niet genoeg is voor gedragsverandering en dat leefstijl ook gedrag is. Maar dit is nog niet terecht gekomen in de alledaagse praktijk. Onlangs schreven twaalf hoogleraren een position paper over de sleutelrol van gedragswetenschappelijke kennis bij het ontwikkelen en implementeren van leefstijlinterventies. Het paper werd mede ondertekend door een groot aantal partijen, maar niet door het hoger beroepsonderwijs. Dit lectorenplatform verenigt lectoren uit verschillende domeinen met de missie om effectieve methoden voor het bevorderen van gezonde leefstijl te vertalen naar de praktijk en te integreren in professioneel handelen. Expertise en best practices worden gedeeld, transfereerbaarheid naar andere domeinen wordt verkend en het perspectief van professional, patiënt/cliënt en burger wordt gehoord en benut. We verenigen onze krachten voor agendasetting voor gezonde leefstijl in praktijkgericht onderzoek en hbo-onderwijs.